مریم محمدزاده - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر

طنز تقریبا همپای تکوین شعر و ادب در زبان فارسی سابقه دارد. از اخوانیات که طنزهای دوستانه بین ادیبان وشاعران محسوب می شود تا طنزهای گزنده چرند و پرند دهخدا فاصله زمانی هزار سالهای است که انواع گوناگونطنزهای فردی، سیاسی، اجتماعی، عرفانی و ... را در خود جای داده است. علاوه بر این، در عرصه ادبیات فارسیشاهد نوع دیگری از طنز هستیم که می توان آن را طنز فلسفی نامید. بیشتر رباعیات خیام و برخی از اشعار حافظ،رنگ فلسفی دارند و چون و چرا در کار جهان را پیش میکشند؛ با این حال، شاخص ترین ردپای این نوع طنزهادر اشعار عطار به چشم میخورد. این نوشتار به وسیله فن تحلیل محتوا، نشان میدهد که اوضاع نابسامان سیاسیو اجتماعی در قرن ششم، موجی از اعتراض را در اندیشه عطار پدید آورده؛ لیکن از آنجا که وی نتوانسته ایناعتراضها را به صورت مستقیم بیان کند به ناچار به صورت غیر مستقیم، پارهای از مصیبتهای مردم ستمدیدهرا در قالب این نوع طنزها بیان و به طرز ظریف و ماهرانه به نظام هستی و خداوند و جامعهاش از زبان دیوانگان وعقلای مجانین اعتراض کرده است.

طنزهای فلسفی، عطار، قرن ششم، عقلای مجانین، اعتراض به خداوند