کورش مومنی - استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندیشاپور دزفول
زهره مسعودی - کارشناس ارشد معماری، دانشگاه صنعتی جندیشاپور دزفول

زورخانه، مکان انجام ورزش زورخانهای، ورزشهای باستانی و نماد تمدن ایرانیان است. عناصر اصلی کالبد زورخانه شامل:ورودی، گود، سردم، غرفه است که ظاهر فضایی هرکدام بر اساس نوع فعالیتهای آن، شکل یافته است. باوجودآنکه اهمیت ورزش زورخانه ای در طول تاریخ دارای فراز و نشیب بسیاری بوده اما توجه به کالبد زورخانه همواره مورد کم لطفی طراحان و معماران واقعشده است. در این برهه ی زمانی زورخانه و ورزش باستانی در حال تلاش برای مطرح شدن است و پژوهش در رابطه با زورخانه بهویژه معماری زورخانهها که متحمل توجه کمتری بوده، حایز اهمیت و ضروری است. این پژوهش به دنبال یافتن الگوهای کالبدی موجود در زورخانههای تاریخی بوده و چگونگی نگرش طراحان عملکردگرای زورخانه به موضوع کالبد زورخانه را موردپژوهش قرار میدهد . در این مقاله از روش تحقیق توصیفی تحلیلی استفادهشده است که با استفاده از ابزار و مطالعات کتابخانهای؛ مدارک و -منابع معتبر گردآوری شده و با استفاده از مطالعات میدانی به صورت مشاهده و حضور مستقیم در معماری زورخانههای شاخص و نمونه گیری شده، کالبد زورخانه ها موردبررسی قرار رفت و اجزا و ارکان مشابه در تمامی زورخانه ها استخراج شد. سپس ویژگیهای مشترک مشخص و عوامل تکرارشونده در تمامی زورخانه ها به عنوان الگوهای کالبدی تعیین شد . نتایج تحقیق نشان میدهد؛ درونگرایی، سادگی و بی آلایشی، کم بودن ریز فضاهای زورخانه، کاربرد کم تزیینات در نما و فضاهای داخلی، استفاده از فرم هشت ضلعی و اختلاف ارتفاع برای تمییز گود از فضای اطراف، شاخص نمودن محل نشستن مرشد)سردم( با استفاده از تزیینات کاشیکاری و نصب زنگ و زنجیر بالا فضای سردم، ازجمله الگوهای کالبدی رایج و به کاررفته در معماری زورخانه های تاریخی هستند.

معماری زورخانه، الگوهای کالبدی، گود، سردم