ماجد عزیزی تفتی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران
حمیدرضا بیگ زاده شهرکی - دکترای مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی، استادیار دانشگاه فنی وحرفه ای، یزد، ایران

ساباط به عنوان یک عنصر اقلیمی و سازه ای شناخته شده که در معمای سنتی ایران مطرح می باشد. این عنصر معماری ایران به عنوان یک عنصر کاربردی معماری مناطق مرکزی و جنوبی ایران، خصوصا شهرهای حاشیه کویر همانند سمنان، کرمان، یزد، اصفهان و خوزستان معرفی گردیده است. عمده ترین کاربری آن به عنوان سایه انداز مطرح شده است. امروزه سازه هایی از قدیم به جای مانده است که شاید همانند صورت ابتدایی خود در این ساخت و سازه کاربری ندارد، اما وجود آنها در شهر های سنتی همواره مکمل بافت آن شهر بوده است. دسته بندی انواع تاقهای ایرانی به لحاظ فرم و شکل هندسی آن، از تنوع و گستردگی برخوردار است. مقاومت انواع تاق و تویزه ها به لحاظ فرم هندسی و نحوه عملکرد نیرو ها نیز متفاوت است. در فرایند اجرای انواع تاق، صرفنظر از فرم هندسی، عواملی مانند مصالح، ملات، فن ساخت و... تاثیرگذار است. بررسی ها مبین آن است که فنون اجرایی حاصل از زمینه های تجربی و فنی معماران گذشته، نقش بسزایی در ماندگاری و پایایی بسیاری از ساباط های تاریخی داشته است. شاهد این ادعا، نقش تفکر معماران سنتی در فرایند اجرای تاق و تویزه از ابتدا تامرحله تکمیل آن بوده است. از این رو تجربه و دانش فنون اجرایی موثر در افزایش مقاومت سازه های سنتی را می توان شاهد تنوع در نحوه ساخت انواع تاق و تویزه در ساباط بود. این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی می باشد که به صورت کتابخانه ای و میدانی به انجام رسیده است. در این پژوهش به معرفی انواع گونههای ساباط در یزد و آشنایی با نحوه عملکرد و تحلیل سازهای آنها پرداخته میشود.

گونه شناسی ،تحلیل سازهای، ساباط، یزد