نیلوفر مطلبی - دانشجوی کارشناسی علوم تربیتی پردیس شهیدباهنر شهرکرد(فرهنگیان)
نیلوفر رنجبر فارسانی - دانشجوی کارشناسی علوم تربیتی پردیس شهیدباهنر شهرکرد(فرهنگیان)

برنامه درسی پنهان را باید یکی از سرمایه های مفهومی رشته برنامه درسی به شمارآورد. طرح این مفهوم سبب شده است تا نگاه سطحی نگرانه نسبت به پدیده برنامه درسی کاهش یافته، پدیده مذکور نه صرفا در بعد طراحی، بلکه در سطح اجرا نیز مدنظر قرار گرفته، پویایی های آن رصد شود. اگرچه این مفهوم نخستین بار در سال 1986 توسط فیلیپ جکسون مورد استفاده قرار گرفت، اما در طی چند دهه گذشته بسیار مورد توجه نظریه پردازان حوزه برنامه درسی قرار گرفته است و هر یک از زاویه خاصی آن را مورد بررسی قرار دادهاند، به گونه ای که تا امروز بیش از هزاران مقاله وکتاب در مورد آن به رشته تحریر درآمده است. این تنوع دیدگاه ها و نظریه ها از یک سو باعث غنای تیوریک مفهوم برنامه درسی پنهان شده و از سوی دیگر شناخت و درک آن را برای بسیاری از افراد مشکل نموده است. در این مقاله سعی شده است تا با بررسی پیشینه پژوهشی مربوط به این مفهوم چیستی، ابعاد و سطوح گوناگون آن با نگاهی کلنگرانه مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور، آثار و پژوهشهای معتبر داخلی و خارجی در حوزه برنامه درسی پنهان مورد بررسی قرار گرفته (تحلیل مضمون) و بر اساس پرسش های ذیل فرانظریه ای با توجه به ویژگی های مشترک هر کدام ارایه شده است: ماهیت برنامه درسی پنهان چیست کارکردهای این برنامه کداماست این برنامه از دید کدام یک از کنشگران حوزه تعلیم و تربیت پنهان است چه عواملی بر شکل گیری این برنامه موثرند پیامدهای این برنامه کدام است این برنامه در چه سطوحی تاثیرگذار است به نظر نگارنده، نظریه ها و دیدگاه های مطرح شده پیرامون برنامه درسی پنهان را میتوان در 9 دسته یا طبقه مختلف جای داد: نظریه های ماهیتی، نظریه های کارکردی، نظریه های ابعادی، نظریه های عاملی، نظریه های پیامدی، نظریه های سطوحی.

برنامه درسی، برنامه درسی پنهان، نظریه های برنامه درسی پنهان