صمد عدلی پور - دانشجوی دکتری جامعهشناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه تبریز
حامد اکبرپور - کارشناسارشد روانشناسی عمومی دانشگاه آزاد تبریز

علوم انسانی چالشهای مهمی را از لحاظ روششناختی پشت سر گذاشته است؛ ابتدا رویکرد اثباتی و روشهای متغیرمحور را در شناخت پدیدههای اجتماعی تجربه نموده و پس از مدتی این رویکرد برای بررسی تمام ابعاد یک پدیده اجتماعی با انتقاداتی که از سوی رویکرد تفسیری و روشهای موردمحور به رویکرد نخست شد، مناسب تشخیص دانسته نمیشود. بنابراین به رویکردهای تفسیری و روشهای موردمحور روی آورده میشود تا لایه های درونی واقعیتها اجتماعی نیز مورد کنکاش قرار گیرند. این تقابل بین رویکردهای اثباتی و تفسیری و روش شناسیهای مبتنیشان، برخی از اندیشمندان را واداشت تا با هدف رهایی علوم اجتماعی از تقابلهای پارادایمی، برای بازتعریف و مفهومدهی دوباره به رویکردها و روشهای پژوهش اجتماعی تلاش کنند. نتیجه کار طرح رویکرد ترکیبی بود. رویکرد جدید دارای بنیانهای فلسفی و پارادایمی جدیدی است که با رویکردها و روشهای متغیرمحور و موردمحور متفاوت میباشد. بر این اساس، پژوهش حاضر ابتدا به طرح و نقد بنیانهای فلسفی و پارادایمی روشهای متغیرمحور و مورد محور پرداخته، سپس ضمن معرفی بنیانهای فلسفی و پارادایمی رویکرد ترکیبی، در پی پاسخگویی به این پرسش است که آیا گذاری از روشهای متغیر محور و مورد محور به روشهای ترکیبی صورت گرفته است

روشهای ترکیبی، روشهای متغیرمحور، روشهای موردمحور