رسول دوستی - مروج امور کشاورزی مرکز جهاد حومه شرق و دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل
مرتضی آقاپور - دانشجوی دوره کارشناسی ارشد فیزیولوژی و اصلاح درختان میوه دانشگاه محقق اردبیلی

به دلیل اهمیت اقتصادی فندق، بررسی تنوع ژنتیکی آن در منطقه ارسباران، جهت گزینش ژنوتیپهای برتر و استفاده در برنامههای اصلاحی لازم می باشد. در این مطالعه با استفاده از 34 صفت کیفی و 22 صفت کمی تنوع ژنتیکی 28 ژنوتیپ فندق گزینشی شده از منطقه فندقلوی اهر مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده برخی از صفات مثل کلروفیل کلی، طول شاتون، وزن پوشینه، وزرا پودسته سخت و وزر Y عدد میوہ دارای ضریب تغییرات بالایی بودند. ضرایب همبستگی ساده نشان داد که بیری برخی از صفات اندازهگیری شده از قبیل برگ، ابعاد و وزن میوه و مغز همبستگی مثبت و منفی معنیداری وجود دارد. تجزیه کلاستر و برش دندروگرام، ژنوتیپها را در فاصله ژنتیکی 4 تا 25 به دو گروه اصلی تقسیم کرد. تجزیه به عامل ها، 22 متغیر مورد ارزیابی را به 6 عامل اصلی کاهش داد که در مجموع 85/65 درصد واریانس کل را توجیه نمودند. میوه ژنوتیپهای مورد مطالعه در این پژوهشی تنها به 3 فرم گرد، دوکی و پهن تقسیم شد که اکثر ژنوتیپها دارای شکل میوه گرد میباشند. محدوده زمانی رسیدن میوهها در ژنوتیپهای مورد مطالعه از نیمه دوم ماه مرداد تا نیمه اولی شهریور متغیر بود و ژنوتیپها باهم اختلاف معنی داری داشتند. تمامی ژنوتیپهای مورد بررسی پروتاندر بودند. باز شدن گلهای نر و شروع گردهافشانی از اواسط بهمن تا اواخر بهمن و زمان ظهور کلاله ها از میان فلسهای جوانه (مرحله نقطه قرمز) از اوایل اسفند تا اواسط اسفند متغییر بود. نتایج حاصل بیانگر وجود تنوع قابل توجه در اکثر صفات مورد بررسی بود، لیکن شناسایی و تمایز ژنوتیپها نیاز به استفاده از مجموعه ای از صفات متمایز کننده دارد. بر این اساسی مشخص شد وزن و ابعاد میوه می تواند در تمایز ژنوتیپها نقشی اساسی داشته باشند. در کلی نتایج این تحقیق نشان داد که خصوصیات مورفولوژیکی می تواند به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای شناسایی و ارزیابی واریتهها و ژنوتیپهای فندق باشد.

جنگل فندقلو، تنوع مورفولوژیکی، صفات کمی و کیفی، ارزیابی ژنوتیپ، وزن میوه