یحیی بازیاری زاده - معاون آموزش و پژوهش جمعیت هلال احمر استان هرمزگان
صدف رضایی - عضو شورای پژوهش و فناوری جمعیت هلال احمر استان هرمزگان

روند رو به رشد وقوع حوادث و سوانح شهری در یک دهه اخیر که سانحه مجتمع پلاسکو در پایتخت پرجمعیت کشور نماد آن بوده،نیازمند مطالعه ای جدی می باشد. با بازکاوی این روند در آینه ساختار کنونی مدیریت بحران کشور که -ضعف مراحل پیشگیری وآمادگی و فربهی مراحی پاسخگویی و مقابله، از ممیزه های مورد انتقاد آن در چارچوب چرخه مدیریت بحران می باشد- ما را به وجود یک خلاء و ضرورت بنیادین در ساختار مدیریت بحران شهری رهنمون می گردد. خلاء پایش، مانیتورینگ و ارزیابی منظم و مستمرآسیب پذیری های شهری و ضرورت حرکت به سمت مدلی برای عملیاتی نمودن آن. شهرها به مثابه یک ارگانیزم زنده و پویا بوده که بخش، سازه ای آنها به عنوان جسم و فرهنگشان همانند روان یک انسان، همواره در معرض فرسودگی و افزایش تدریجی آسیب پذیری قرار دارد. روند روبه رشد آسیب پذیری شهرها را شاید نتوان کاملا متوقف نمود ولی قطعا در صورت اشراف پیوسته بر آن- که مستلزم وجود یک سیستم پایش و مانیتورینگ منظم و مستمر می باشد- می توان آن را کند نمود ودر موارد فراتر رفتن آن از مرز یک نصاب تعریف شده، با برخی مداخلات پیشگیرانه و آمادگی بخش سیستماتیک، با پیشگیری و کاهش اثرات زیانبار تا حدود زیادی، از جهش یافتن آسیب ها و تلفات در سوانح فروکاست. جوامع شهری کشور ما به ویژه در کلان شهرها تاکنون از وجود چنین سیستمی محروم بوده و مهمترین لازمه تحقق آن، آغاز تلاش برای مدل سازی کارآمد بر اساس واقعیات جوامع شهری در کشور می باشد. با توجه به محدودیت منابع و پرهزینه و کم کارآمد بودن مدیریت بحران به شیوه متمرکز دولت محور، اتخاذ رویکرد جامعه محور در این پیوند اجتناب ناپذیر می باشد. تعریف و ایجاد پیش نیازهای لازم ناموجود، تقویت و ارتقاء برخی پیش نیازهای موجود و پیوند هدفمند آنها با یکدیگر از الزامات مهم طراحی یک مدل کارآمد برای دستیابی به یک سیستم اثربخش پایش، مانیتورینگ و ارزیابی مستمر آسیب پذیری شهری می باشد که در این مقاله به شرح آن خواهیم پرداخت.

مدل، پایش و ارزیابی، جامعه محور، آسیب پذیری شهری، پیشگیری