سعیده فخرهاشمیان - کارشناسا رشد جغرافیای طبیعی ژیومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی، هواشناسی خراسان شمالی
هاشم فارابی - کارشناس ارشد فناوری اطلاعات، رییس اداره مهندسی، هواشناسی خراسان شمالی
منا کاظمی - کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی ژیومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی ، هواشناسی خراسان شمالی
مینا سلیمانیان - کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی ژیومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی ، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

برآورد جریان رودخانه و دبی آن در شرایط سیلابی شدن در هر منطقه و حوزه آبریز به عنوان یکی از عوامل مهم و اثر گذار بر مدیریت بحران و حتی برنامه ریزی و مدیریت ریسک به حساب می آید. در این پژوهش بررسی لازم جهت پیش بینی دبی متوسط روزانه و دبی حداکثری رودخانه در شرایط سیلابی شدن در رودخانه باباامان بجنورد که خروجی نهایی محدوده شهر بجنورد با سرشاخه های متعدد مناطق چناران، بازخانه، بش قارداش، حمید و سایر سرچشمه های روانآبی منتهی به باباامان می باشد، از سیستم استنتاج فازی (FIS) استفاده شد. در ابتدا متغیرهای موثر بر پیش بینی جریان رودخانه تعیین شدند و سپس جهت پردازش داده های ورودی از آزمون های مختلف در نرم افزار SPSS استفاده شد. در ادامه روش پیش بینی جریان روزانه و برآورد دبی رودخانه با سیستم استنتاج فازی و توسط دو مدل وابسته به دما و مستقل از دما انجام شد، این فرایند به صورت تفکیک ماهانه انجام شد. در بررسی با استفاده از شاخص های محاسباتی مشاهده می شود که نتایج مدل M2 (مدل مستقل از متغیر دما) دربیشتر ماه ها دقیق تر از مدل M1 (مدل وابسته به متغیر دما) است. اما نتایج ماه های آذر و خرداد عکس این واقعیت را نشان می دهد. به طوریکه نتایج مدل M1 در این دو ماه افزایش قابل توجهی داشته و از نظر هر دو شاخص ناش- ساتکلف (0/917 و 0/871 در ماه های آذر و خرداد در دوره آزمون ( و ریشه میانگین مربعات خط (0/096 و 0/093 در ماه های آذر و خرداد در دوره آزمون) از مدل M2 دقیق تر است. این موضوع در خرداد و یا تاثیر آن بر رژیم بارش در این ماه ها دانست.در بخش پایانی ، نتایج مدل فازی و رگرسیون خطی در ماه های اسفند و اردیبهشتمقایسه شده اند ارزیابی های حاصل شده این است که سیستم استنتاج فازی بخوبی قادر به پیش بینی جریان و شرایط سیلابی شدن رودخانه بوده و این مدل مقادیر خروجی را با دقت بیشتری نسبت به مدل رگرسیون خطی برآورد کرده است و در مقایسه با سایر روش ها مناسب تر است. لذا سیستم استنتاج فازی با مدل ارایه شده می تواند بعنوان روشی دقیق و کارآ در پیش بینی جریان رودخانه و سیلابی شدن آن به کار برده شود.

حوزه آبریز ، سیستم استنتاج فازی، رگرسیون خطی، پیش بینی دبی، منطق فازی