جایگاه رویکرد پارادایمی در مفهوم سازی مطالعات میان رشته ای گردشگری معنوی

گردشگری معنوی پدیده ای چندوجهی است که در شکل گیری آن، مفاهیم ترکیبی گوناگونی مانند مفهوم تجربه معنویت، گردشگر معنوی، دستیابی به معنویت از طریق گردشگری، تعمیق و نهادینه سازی معنویت ادراک (تجربه) شده، آموزش و فراگیری معنویت (انتقال تجارب معنوی به سایرین)، برنامه ریزی توسعه، اقتصاد گردشگری معنوی، بازاریابی گردشگری معنوی و ... نقش دارند؛ از این رو مطالعه و برنامه ریزی برای توسعه این شاخه از گردشگری مستلزم برخورداری از رویکردی میان رشته ای و بهره گیری از رشته های متعدد و متنوعی است. این مقاله بر آن است تا بر خصوصیت میان رشته ای بودن گردشگری معنوی تاکید کند و نشان دهد که اغلب مفاهیم مطرح در این شاخه از گردشگری، در تعامل با سایر رشته ها شکل گرفته و به عنوان راه حل هایی جدید و نوآورانه به مسایل ترکیبی که در تک رشته هایی مانند گردشگری یا عرفان، پاسخ های کافی برای آن ها وجود نداشت؛ مطرح گردیده اند. همچنین یادآوری کند که تعریف مسایل میان رشته ای و یافتن راه حل های جدید برای آن ها در قالب خلق معانی، مفاهیم و نظریه های میان رشته ای؛ از طریق طراحی و اجرای زنجیره ای معنادار از اقدامات گوناگون که اصطلاحا روش شناسی تحقیق میان رشته ای خوانده می شود، میسر می گردد. در مقاله حاضر، مطالعات میان رشته ای، بیشتر به معنای عام و به عنوان گفتمانی مسلط در علومی ترکیبی مانند گردشگری مطرح می باشد. در واقع، خلق معانی و مفاهیم میان رشته ای در این علوم، فراتر از همکاری و مشارکت دو یا چند رشته علمی در ایجاد مفاهیم جدید است؛ چرا که دانش میان رشته ای در حوزه هایی مانند گردشگری، به عنوان یک ضرورت و گفتمان کلان مطرح می باشد؛ گفتمانی که در الگویی دیالکتیکی، علاوه بر عرضه نگرش ها و روش های نوین، خود نیز تحت تاثیر سازه های ترکیبی از حوزه هایی نظیر جغرافیا، تاریخ، اقتصاد، مدیریت، دین و عرفان قرار دارد. علاوه بر روابط مفاهیم میان رشته ای که می تواند به صورت های مختلفی از جمله بینارشته ای، چندرشته ای، فرارشته ای، میان رشته ای، پسا رشته ای و غیره محقق شود؛ توجه به تفاوت روش شناسی انجام مطالعات میان رشته ای در قالب مفروضات و چارچوب های پارادایم های مختلف نیز در این مقاله مورد تاکید قرار گرفته و مفهوم گردشگری معنوی ذیل پارادایم های اثبات گرایی، انتقادی (رمانتیسم)، پست مدرنیسم، واقع گرایی انتقادی و پراگماتیسم بررسی شده است. در این مقاله ضمن تبیین مبانی فلسفی- پارادایمی، ویژگی ها و کارکردهای مطالعات میان رشته ای، زمینه های تعامل مفاهیم حوزه گردشگری با رشته هایی نظیر فلسفه و عرفان، توضیح داده شده و به این ترتیب، مسیر عبور از موضوعات انتزاعی به نتایج ترکیبی، در حوزه مطالعات ترکیبی گردشگری و معنویت هموارتر گردیده و با بررسی اشکالات و استحکامات مبنایی روش شناسی مطالعات میان رشته ای این دو مفهوم، چشم اندازی پایدارتر از نحوه خلق و بسط دانش در حوزه گردشگری معنوی ایجاد شده است.

Keywords:

مفهوم سازی , گردشگری معنوی , روش شناسی مطالعات بین رشته ای , مبانی فلسفی پارادایمیک