اعتبار سنجی تاریخ جهانگشا از منظر موضع گیریهای مولف و شیوه تاریخ نگاری وی

کتاب تاریخ جهانگشای جوینی اثر فاخر عطاملک جوینی، مهمترین ماخذ حوادث عصر مغول است. ازآنجاکه جوینی دارای سمتهای دولتی در دستگاه مغولان بوده است، در ابتدای امر، تاریخی که وی نگاشته است، از حیث اعتبار تاریخی مورد تردید قرار میگیرد. پرسش اساسی که این جستار در پی پاسخ گویی به آن بوده عبارت است از:تا چه اندازه جوینی، به بیان حقایق تاریخی التزام داشته است برای پاسخ دادن به این پرسش، کتاب تاریخ جهانگشای به روش استقرایی بررسی شد و اطلاعات به دست آمده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتیجه پژوهش نشان میدهد گرچه طبیعی است عطاملک جوینی به عنوان یک شخصیت درباری تا حد زیادی در مدح سروران خویش سخن سرایی کند، اما در عین حال در پاره ای از قسمتهای متن به صورت زیرکانه و آگاهانه در باب حقایق تاریخی موضع گیری کرده است. جوینی فقط واقعه نگار نیست بلکه به نقد و نظریه پردازی حوادث نیز میپردازد؛ پس انتخاب نثر فنی و مصنوع خود یک راهکار بوده، به این معنی که نویسنده این موضع گیریها را در قامت اصطلاحات و عبارات پیچیده و آرایه های رنگارنگ پوشانده تا از شدت صراحت آن بکاهد. علت این امر این است که تاریخ جهانگشا بیشتر از تواریخ معاصر خود مقرون به نقدهای شخصی مولف است و این کار با شرایط اجتماعی عصر مولف امری خطیر بوده است پس برای ارایه این نقدها، آگاهانه سبک نگارش خود را بجای ساده، فنی و مصنوع برگزیده است، براین اساس بین شیوه تاریخ نگاری مولف و نوع سبک نگارش وی یک همسویی فکرشده و آگاهانه وجود دارد.

Keywords:

تاریخ جهانگشا , راستی آزمایی متن , موضعگیری نویسنده , سبک نویسندگی