مریم آیاد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
محمدجواد مهدوی - استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

بررسی مکاتیب سلطانی نویسندگان بزرگ فارسی زبان با بهره گیری از تکنیکهای زبان شناسان راه مناسبی برای دستیابی به برداشت آنان از ارتباطات انسانی و چگونگی بهره گیری شان از امکانات زبان برای محقق ساختن اهداف سیاسیست. در این پژوهش متن دو نامه مسعود غزنوی به خوارزمشاه، که توسط بونصر مشکان تنظیم شده است، با استفاده از نظریه کنش گفتار بررسی میشود. ابتدا نظریه کنش گفتار به اختصار معرفی گردیده و سپس کنش گفتارهای موجود در دو نامه تشخیص داده شدهاند و نوع هر یک از آنها تعیین شده است. در ادامه، انواع کنشگفتارهای موجود در دو نامه از نظر بسامد با یکدیگر مقایسه شده اند. با توجه به نسبت کاربرد انواع کنش گفتارها در این نامه ها، بونصر با توجه به تغییر شرایط سیاسی و موقعیت مسعود نسبت به خوارزمشاه میزان استفاده خود از انواع کنش گفتارها را تغییر داده است. همچنین با توجه به بسامد بالای جمله وارههای پیرو و کشمکش سیاسی مخاطب با مسعود، تعداد کنش گفتارهای غیرمستقیم در متن احتمالا زیاد است.

تاریخ بیهقی، بونصر مشکان، کنش گفتار، کنش منظوری، کنش غیرمستقیم