رقیه سلطان بیگی چورسی - دانشجوی دکتری تخصصی تاریخ و تمدن ملل اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان
علی اکبر حسینی سده - دانشجوی دکتری امامیه دانشگاه تهران
فاطمه حاجی قاسملو - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحدخوی

الفهرست جامع ترین و کهن ترین کتابشناسی موجود در تمدن اسلامی است که محمدبن اسحاق معروف به ابن ندیم آن را تدوین نموده است . وی این کتاب را در ده فن تنظیم نموده است که با فن لغت آغاز و با اخبار کیمیا گران به پایان می رسد این کتاب علاوه بر انعکاس اوضاع علمی ، وضعیت سیاسی و فرهنگی جامعه اسلامی آن دوره زمانی را نیز حکایت می کند. الفهرست بیشتر به مثابه ی دانشنامه ای است که به جای بحث وبررسی عمیق در علوم مختلف ، به ذکر فهرست آثار پرداخته است ، به ویژه اینکه بسیاری از مطالب مذکور را نقل قول دیگران تشکیل می دهد .ابن ندیم ضمن تلاش برای حفظ آثار گذشتگان و جلوگیری از نابودی مطالب آنان ، در جای جای کتاب با آوردن عبارت های مختلف صحت و سقم مطالب را قبول نکرده و در واقع خود را از تهدید های نهاد سیاست و یا افراد و همچنین گروه ها و مذاهب مختلف رهانیده است.می توان گفت که الفهرست یگانه کتاب اسلامی و در حکم دایره المعارف است. در این مقاله سعی بر این است تا با بازخوانی این کتاب و همچنین واکاوی در آن به سبک وسیاق ابن ندیم و همچنین تاثیری او در رشد علوم پی برد.

الفهرست ، ابن ندیم، تمدن اسلامی