مرتضی ماروسی
مهدی قمشی
سیدمحمدحسین حسینی

در اغلب بازه های رودخانه های طبیعی، میزان رسوبات ورودی و خروجی تقریبا" در تعادل اند. سازه سد این تعادل را بهم می زند و مخزنی ایجاد می کند که سرعت جریان را کاهش داده و در نتیجه موجب رسوبگذاری در مخزن آن می گردد. رسوبات انباشته شده در مخزن علاوه بر کاهش ظرفیت ذخیره آن که موجب کوتاه شدن عمر مفید سد می گردد، کیفیت آب را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. جریان های غلیظ یاثقلی را شاید بتوان مهمترین پدیده در رسوبگذاری مخازن دانست. این جریان ها در اثر اختلاف چگالی بین لایه های مختلف سیال به وجود می آیند. لایه های چگال تر در جهت شیب بستر و نزدیک کف به سمت دیواره سد حرکت می کنند. رسیدن این جریانهای پر رسوب به دیواره سد خطر مسدود شدن آبگیر و سازه های تخلیه کننده تحتانی را افزایش می دهند و با ته نشینی رسوبات، باعث کاهش حجم مفید مخزن می گردند. در مواردی که الزاما آب ورودی به مخزن باید ذخیره گردد، چنانچه ما بتوانیم این جریان های چگال را به نوعی کنترل کنیم و با ایجاد مانع از رسیدن آن به دیواره سد جلوگیری کنیم، گام مهمی در جهت افزایش عمر سد برداشته ایم. دراین پژوهش با استفاده از یک مدل فیزیکی به ارزیابی رفتار جریان غلیظ رسوبی نزدیک شونده به مانع و عملکرد مانع در برابر این جریان نسبت به عبور دادن یا توقف جریان و همچنین تاثیری که مانع در کاهش غلظت و چگالی عبوری از روی آن دارد، پرداخته شده است. نتایج نشان دادند که استفاده از چنین موانعی می تواند در کاهش غلظت عبوری و در نتیجه افزایش عمر مفید سد ها حائز اهمیت باشد.

جریانهای غلیظ رسوبی، مدل فیزیکی ، عمر مفید سد ، رسوبگذاری مخازن