امیرهمایون نوروزی - کارشناس ارشد مهندسی پدافند غیرعامل
علیرضا عندلیب - دانشیار و عضوهییت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع)

ازآنجاکه دفاع نظامی نیاز به مکمل جدی در حذف و کم کردن آسیب پذیری های زیرساخت های صنعتی، دفاعی و خدماتی و حیاتی کشور دارد، لذا لازم است پدافند غیرعامل، در اولویت برنامه های کشور قرار گیرد. استفاده از سازه ها و استحکامات امن نظیر پناهگاه های چندمنظوره شهری همواره به عنوان یکی از اصول زیربنایی پدافند غیرعامل مورد تاکید متخصصان و کارشناسان امر قرارگرفته است. ازاین رو، استفاده از ایستگاه های مترو به عنوان پناهگاه در زمان بحران، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. ایستگاه های مترو با توجه به قرارگیری در عمق زمین دارای ایمنی بالقوه می باشند. لذا می توان با به کارگیری اصول و ضوابط انعطاف پذیری در قالب طرح های دفاع غیرعامل در طراحی اولیه ایستگاه های مترو فضای امن پناهگاهی در ایستگاه مترو به وجود آورد؛ که بتوان از ایستگاه مترو با حفظ کاربری در زمان صلح، از آن به عنوان پناهگاه در زمان بحران و جنگ کمک گرفت.هدف اصلی این مقاله، راهکارهای پدافند غیرعامل در مناسب سازی ایستگاه های مترو به عنوان فضاهای امن پناهگاهی است. بدین منظور از تجارب کشورهای مختلف، بررسی و مطالعه جنگ ها و تهدیدات نوین، نظرات کارشناسان و نخبگان ذی ربط و نیز تجزیه وتحلیل علمی استفاده شده است. در این تحقیق به کمک روش تحلیل عامل، روش های استفاده از فضاهای جنبی و خدماتی ایستگاه در زمان بحران و راهکارهای چندمنظوره سازی یک ایستگاه مترو موردبررسی و پرسش قرارگرفته است. سپس داده های جمع آوری شده به کمک نرم افزار Spss تجزیه وتحلیل شده است. و در انتها بر اساس تحقیق صورت گرفته، پیشنهاداتی جهت مناسب سازی ایستگاه جهت پناهگاه در بخش های اتاق های فرعی، تسریع در انتقال افراد، درب ها و دریچه ها، روشنایی، سیستم برق اضطراری، سیستم دفع فاضلاب، سرویس های بهداشتی، سیستم تهویه ارایه شده است.

ایستگاه مترو، چندمنظوره سازی فضاها، پناهگاه، دفاع غیرعامل، کاهش آسیب پذیری