مهناز امیرخانی - استادیار دانشگاه الزهرا

بحث دلالات و تقسیمات آن سابقه ای در منطق ارسطو و منطق رواقی- مکاری نداشته است و از نوآوری های منطقی ابن سینا محسوب می شود. در مجموع می توان وی را بیشتر به عنوان موسس و بنیان گذار مبحث دلالات- و نه شرح و بسط دهنده آن- به حساب آورد. در میان دلالت های سه گانه لفظی، دلالت التزامی از بقیه بحث انگیزتر بوده ا ست. در عبارات ابن سینا و بیش از همه در آثار شارحان و تابعان وی، مناقشات و تشکیکات فراوانی درباب چیستی، شرایط تحقق و یا حتی اعتبار این دلالت مطرح شده است. شبه عدم استقلال دلالت التزامی و ترکیب آن از دو دلالت تطابقی، شبه خارج بودن التزام از اقسام دلالت لفظی، شبه مهجوریت التزام و ممنوعیت کاربرد آن در علوم به دلیل عدم تناهی لوازم آن، از اهم این تشکیکات می باشد. این پژوهش با تاکید بر استقلال و همچنین لفظی بودن التزام، آن را از مهمترین دلالات مورد استفاده در علوم معرفی کرده، و لزوم معتبر در این دلالت را لزوم ذهنی و از نوع لزوم بین مطلق دانسته است.

منطق سینوی، دلالت لفظی، دلالت التزامی، موضوع له، مدلول، لزوم ذهنی