لیلا کیان خواه - دکتری فلسفه مشاء دانشگاه تربیت مدرس ومدرس دانشگاه امام صادق (ع)، پردیس خواهران
رضا اکبریان - دکتری فلسفه و دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس
محمد سعیدی مهر - دکتری فلسفه و دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

هر چند که نظام فلسفی ابن سینا نظام عقلانی محضی است که بسیار از اصول زیربنایی آن را اصول فلسفه ارسطویی تشکیل می دهد و فلسفه او فلسفه مشایی خوانده می شود، ولی با این وجود، ابن سینا هرگز خود را ملزم به حفظ تمامی مبانی فلسفه ارسطویی نمی داند و در بسیاری از موارد به نقد آنها نیز می پردازد. ابن سینا با پذیرش برخی مبانی ارسطویی و ارایه اصول خاص فلسفی خود، موسس نظام فلسفه مشاء اسلامی به شمار می رود که فلسفه ای بر محور موجود است. او موضوع مابعدالطبیعه خود را موجود بما هو موجود می داند و اصول مابعدالطبیعی خود را بر مبنای آن بنا می کند. در طول تاریخ فلسفه، علاوه بر ابن سینا بسیاری از فیلسوفان پس از او نیز در عالم اسلام و در مغرب زمین، موضوع مابعدالطبیعه را موجود بما هو موجود می دانند، اما این هرگز بدین معنا نیست که همه این فلاسفه دارای ساختار مابعدالطبیعی واحدی هستند؛ در فلسفه ابن سینا موجود، مفهومی مشترک معنوی است که به تشکیک بر مصادیقش صدق می کند. معنای موجود بما هو موجود به قدری عام و فراگیر است که تمام موجواتت عالم، محکی و مصداق آن قرار می گیرند. دامنه وسیع موجود بما هو موجود، همه موجودات را شامل می شود، از خداوند تبارک و تعالی گرفته تا ممکنات مجرد و سپس ممکنات مادی و در نهایت در پایین ترین مرتبه وجود، هیولای اولی. در میان این موجودات خداوند وجود محض مستغنی داشته، به هیچ موجود دیگری وابسته نیست و در مقابل، ممکنات وجود ربطی و تعلقی به واجب الوجود داشته و در حدوث و بقاء نیازمند وجود واجب اند.

وجود، موجود، فلسفه مشاء مابعد الطبیعه، ممکنات، واجب الوجود، ابن سینا