نادیا مفتونی - استادیار گروه فلسفه دانشگاه تهران

همه عاشق انگاری یا باور به سریان عشق در همه موجودات و مراتب هستی، هم در آرا ابن سینا و هم در اندیشه سهروردی به چشم می خورد. شیخ الرییس دو تعریف از عشق بیان می کند که در یکی تنها کمال اخذ شده و در دیگری علاوه بر کمال، ادراک نیز ملحوظ شده است. بنا بر تعریف نخست، هیچ موجودی از شمول عاشقی بیرون نیست، هرچند بیشتر اشیاء به عشق خویش عارف نیستند. این عشق شامل دو گونه عشق طبیعی و ارادی است. عاشقی در تعریف دوم به موجودات ذی شعور اختصاص دارد. این عشق به سبب ذومراتب بودن ادراک و اشتمال آن بر ادراک حسی، خیالی، وهمی، ظنی و عقلی ذو مراتب است. ابن سینا شریف ترین مرتبه عشق آرادی را که متوقف بر ادراک عقلی است؛ عشق اختیاری یا عقلی یا نطقی خواهده است و مراتب پایین تر را عشق حیوانی می نامد. شیخ عشق ارادی بدون دخالت قوه ناطقه را به مثابه گناه و بیماری تلقی کرده است. شیخ اشراق به تعاریف ابن سینا وفادار و قایل به عشق فراگیر در دو گونه ارادی و طبیعی است و با زبان نمادین عشق عقلی را به تصویر کشیده است. وی از عشق به تاریکی سخن گفته استو چنین عشقی را برابر با شقاوت می داند.

همه عاشق انگاری، ادراک، کمال، عشق عقلی، ابن سینا، سهروردی