حدیث رجبی - دکتری فلسفه تطبیقی دانشگاه شهید مطهری

مفاد براهین وجودی، از تقریر آنسلم گرفته تا تقاریر متاخر آن در فلسفه اسلامی، نوعا عبارت از استیفاء حقیقت وجود بالفعل واجب الوجود از نفس مفهوم آن است. موضوع این مقاله بررسی و نقد این براهین نیست، بلکه مسیله اصلی آن است که چگونه میتوان از مفهوم وجود، وجود واجب الوجود را اثبات کرد. نهایتا به دست می آید که هرگونه تلاش برای دفاع از این براهین ناموفق بوده و ناچار باید از فرض یک موجود بالفعل، وجود واجب الوجود را اثبات کرد که این ویژگی تنها در برهان وجوب و امکان ابن سینا موجود است و براهین وجودی بدون ابتناء به آن راهی برای خروج از مفهوم وجود و اثبات وجود عینی ندارند، چه رسد به اثبات وجود واجب تعالی. برهان وجوب و مکان ابن سینا با فرض یک موجود ما و استعانت از نفی سفسطه، دور و تسلسل، وجود بالفعل واجب الوجود را اثبات می نماید و در عین حال خاستگاه براهین وجودی است بدون آن که از قبیل آنها به شمار آید. نهایتا با تحلیل فلسفی کیفیت درک مفهوم وجود و ابتناء اخذ آن بر ادراک حسی، می توان ادراک آن را نشانه ای بر تحقق موجود محسوس بالفعل دانست و از این نقطه با انضمام برهان وجوب و امکان ابن سینا به آن وجود بالفعل واجب الوجود را استیفاء کرد.

اثبات واجب الوجود بالذات، برهان صدیقین، برهان وجودی، برهان وجوب و امکان، مفهوم وجود، ابن سینا