سوسن اژدر - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، مربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت

شهر گذرگاه زمان است، نسل‌ها می‌آیند و می‌روند. بزرگترین و مهترین مسئله در برنامه‌ریزی شهری در عصرحاضر تنظیم و تدوین قوانینی در جهت تکامل چهارچوبه و خصوصیاتی بی‌نظم از توسعه معماری در شهرهای شرقی است. این فرایند بیش از هرچیز، باعث تغییر عواملی مانند آرایش جمعیت، حمل ونقل، فعالیت‌های اجتماعی ادیان در این شهرها می‌شود. مسئله‌ای که بعد از ظهور اسلام در شرق بیشتر خود را نشان داد و باعث توسعه شهرهای شرقی شد. در قرون وسطی شهرهای شرقی اغلب با ترکیب صنعتی، طایفه‌ای عشیرتی بود و بعد از ظهور اسلام مسجد، محل عبادت و نیایش راهنمای اصلی قبله مسلمانان شد و فضای بزرگی ازشهر شامل خیابان و گذرگاه بود که به صورت بی‌قاعده و با ظرفیت‌های ساختمان‌سازی متفاوت احداث شده بود. در این روند، فضاهای مسکونی و عمومی شهرها نیز پیوسته احداث و چندی بعد فرسوده و مانند نسل‌ها تجدید ‌شدند. علی‌رغم این تغییرات مستمر و پیوسته در محیط، یادگارهایی نیز باقی می‌ماند که بخش‌های مقاومی از شهرها هستند و در مقاطع دوری از زمان احداث گشته و به صورت محلات قدیمی و فضاهای سنتی در آمده‌اند؛ در حقیقت بافت‌های تاریخی اندوخته‌هایی متراکمی از گنجینه‌های خاطرات اجتماعی و شیوه‌های اندیشیدن و زیستن گذشته‌گان ما را در برگرفته‌اند بافت‌های کهن شهری به جز ارزش‌های مثبت تاریخی- هویتی برای شهر، دارای ویژگی‌های منفی بسیاری نیز هستند، که از آن جمله فرسودگی این بافت‌ها و ناپایداریشان در مقابل سوانح و بلایای طبیعی می‌باشد. سکونت و معیشت میلیون‌ها شهروند در این بافت‌ها و ریسک‌پذیری بالای اکثر مناطق کشور در برابر حوادث و سوانح غیر مترقبه لزوم مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح را می‌طلبد. این مقاله به ارتباط برنامه‌ریزی شهری و مشکلات و راهکارهای بازسازی و حفاظت از بناهای قدیمی و تاریخی در برابر بحران‌های طبیعی در کشورهای شرقی پرداخته و سابقه و روش‌های آن را در کشورهای شرقی مورد بررسی قرار می‌دهد.

بازسازی، بهسازی، بافت‌های کهن شهری، فضاهای مسکونی سنتی، شهرهای شرقی