چیستی و کارکرد ادراک جزیی علی وجه کلی در حکمت مشاییان با تاکید بر ابن سینا

در اندیشه مشاییان، به ویژه ابن سینا، علم به یک امر جزیی مادی به دو صورت حاصلمی شود: گاهی انسان از طریق آلات و اعضای ادراکی به جزییات علم پیدا می کند و گاهیعلم بدون استعانت از آلات ادراکی به امر مادی تعلق می گیرد. ادراکی را که از طریق آلاتادراکی باشد، ادراک حسی ، و ادراکی را که بدون استعانت از آلات ادراکی و از طریق علل شیء باشد، ادراک جزیی علی وجه کلی می نامند. از مشخصات این ادراک، وساطت ادراک علل کلی در شناخت مصداق منحصر به فرد کلی و معلول آن، عدم اتخاذ علم از معلوم و درنتیجه عدم تبعیت عالم از معلوم حسی در ثبات و تغیر است. ابن سینا در سه جا ازادراک اخیر استفاده کرده است: اول، علم نفس به آلات ادراکی و تحریکی خود؛ دوم، علمپیش ینی که انسان به گونه ای عقلی از طریق اسباب و علل شیء مادی به آن علم پیدامی کند؛ سوم، علم پیشین خداوند به جزییات (مادیات) متغیر. نظریه مشاییان در علمپیشین انسان درباره حوادث جزیی کارایی لازم را دارد؛ اما درخصوص دو مورد دیگر بااشکالاتی مواجه است.

Keywords:

ادراک , علم حصولی , علی وجه کلی , ابن سینا