محمد سعیدی مهر - استاد گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

فیلسوفان و متکلمان از زاویای مختلف به پدیده درد پرداخته و کوشیده اند به برخی از پرسش هایمهم در این زمینه پاسخ دهند. یکی از این پرسش ها که در گذشته، افزون بر فیلسوفان، ذهنپزشکان را نیز به خود مشغول ساخته بوده است، پرسش از علت درد است. ابن سینا به مسیلهمهم چرایی درد هم به عنوان یک فیلسوف و هم به مثابه یک پزشک، پرداخته است. وی به رغمدیدگاه پزشکی رایج زمانه خود، علت دردهای جسمانی را در تفرق اتصال اعضای بدن منحصرنکرده و مزاج غیرمعتدل (سوء مزاج) را نیز از علل آن به شمار آورده است. شیخ الرییس برای اثباتعلیت تفرق اتصال نسبت به درد، توسل به شواهد تجربی را کافی می بیند. وی همچنین برای مدللکردن علیت سوء مزاج، به ادله ای متوسل می شود. برای مثال، طبق احتجاج او، دردی که در کلاجزاء یک عضو، به صورت یکسان، پراکنده شده باشد، نمی تواند ناشی از تفرق اتصال باشد، بلکهاز مزاج نامعتدل ناشی می شود. دیدگاه شیخ در تعیین علل درد که کاملا متاثر از طبیعیات زمانهاوست، با نمونه های نقضی روبه روست که پذیرش آ ن ها به این نتیجه می انجامد که هیچ یک از دوگزینه موردنظر شیخ، بیانگر علت تامه دردهای جسمانی نیست.

علت درد، تفرق اتصال، مزاج غیرمعتدل، طب قدیم، ابن سینا