کبری پورعبدالله - دانشجوی دکتری فقه واصول حوزه علمیه قم، عضو هییت علمی دانشگاه امام صادق (ع)
آیت الله عباسعلی عمیدزنجانی - استاد دانشکده حقوق دانشگاه تهران

هرگاه مرد در اثر اشتباه، زن بیگانه را همسر شرعی خود بپندارد و با او آمیزش نماید، هم نسب شرعی شکل می گیرد و هم پس از کشف خلاف، عده ثابت می شود. این اشتباه می تواند ناشی از شبهه در موضوع یا شبهه در حکم باشد؛ ولی به هرحال معذوریت و نداشتن سوء نیت، فصل ممیز ماهیت شبهه است. وجود پراکندگی و عدم صراحت در ادله نقلی و طی شبهه، ابهامات متعددی در فروغ فقهی آن به جا گذاشته است که همگی ناظر به اشکال در ماهیت معذوریت و تعیین جایگاه اعتداد و مهر است. در این نوشتار براساس متدلوژی استنباط فقهی و بهره مندی از محکمات اصولی، ثابت شده است که موارد تقصیر، مانع معذوریت است و اعتداد حق زوج شمرده می شود. موضوع مهر نیز وطی ناشی از عقد است. در نتیجه نباید مطلق عدم علم را محکوم به شبهه دانست. عدم آگاهی از انعقاد نکاح و نیز علم به منعقد نشدن نکاح، مانع لزوم عده است؛ علاوه بر این، مهر اساسا عوض انتفاع از بضع است.

شبهه، وطی، مهر، عده، بضع، نسب، معذوریت