فایزه عظیم زاده اردبیلی - دکتری علوم قرآن و حدیث و کارشناس ارشد فقه و حقوق اسلامی؛ استادیار دانشگاه امام صادق (ع)، پردیس خواهران

عقد نکاح منشا آثار فراوانی در روابط زوجین است که پرداخت مهریه از آن جمله است و زوجهمی تواند پس از عقد، مهر تعیین شده را (در صورتی که حال باشد) مطالبه نماید. اگر زوج حاضر نشودمهر وی را تسلیم نماید، مطابق ماده 1085 ق. م. زوجه حق دارد از تمکین خودداری کند تا مهریه راوصول نماید. از این حق زوجه در ادبیات فقهی و حقوقی به حق حبس یاد م یشود. در مورد حق حبس،مباحث گوناگونی مطرح است و ابهاماتی در مورد تطابق مواد قانون مدنی با برخی مبانی فقهی وجوددارد. از این رو، مقاله حاضر بر آن است با بررسی مبانی فقهی، به پرس شهای مهمی که در زمینهشرایط حق حبس، رابطه تقابلی آن، قلمرو حق حبس و مسقطات آن وجود دارد، پاسخ دهد و خلاهایقانونی را تبیین نماید. نتایج این مقاله با استناد به آراء فقها و حقو قدانان چنین است: حق حبس علاوهبر اجماع فقها در نکاح که یک عقد معاوضی یا شبه معاوضی است، مستند بر سه نظریه عمده می باشد:1-طرفین عقد نکاح (زوجین ) هر دو حق حبس دارند ( این نظر مشهور فقها است)، 2- هیچ یک اززوجین حق حبس ندارند. 3- حق حبس فقط برای زوجه مستقر می شود. به نظر می رسد عل یرغمانتقادهای بعضی از حقو قدانان و فقها در مورد سکوت قانون راجع به حق حبس زوج، با عنایت به مبنایشبه معاوضی بودن عقد نکاح می توان حق حبس زوجه را یک قاعده استثنایی دانست که در جهت حمایتاز حقوق زن پیش بینی شده است و نباید زوج در این مورد با زوجه مقایسه گردد. اعسار و عدم اعسارزوج نقشی در استفاده از حق حبس ندارد.

حق حبس، مهریه، عقود معاوضی، عقود شبه معاوضی، الزام، تمکین