نادعلی باقری - مربی دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
نادعلی باباییان جلودار - استاددانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
اسماعیل حسن نتاج - کارشناس دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

اثر ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و نحوه عمل ژن ها برای صفات عملکرد و اجزای عملکرد درپنج ژنوتیپ برنج با استفاده از طرح تلاقی دای آلل یکطرفه مورد مطالعه قرار گرفت. ژنوتیپ های برنج شامل حسنی، دیلمانی، شصتک محمدی، سنگ طارم و دایی شصتک می باشند. بذر 10 هیبرید نسل F1 به همراه پنج والد آنها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در بهار سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری کشت گردید. نتایج نشان داد که بین ترکیب پذیری عمومی و خصوصی ژنوتیپها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود دارد، این مطلب بدین معنی است که هر دو نوع اثر ژن (افزایشی و غیر افزایشی) در توارث این صفات وجود دارد. همچنین با برآورد نسبت واریانس GCA به SCA مشخص شد که در توارث صفات ارتفاع بوته، عرض برگ پرچم، تعداد خوشچه اولیه و ثانویه و تعداد دانه پر در خوشه سهم واریانس افزایشی بیشتر بود، بنابراین گزینش بر اساس این صفات موفقیتآمیز خواهد بود. اما در توارث صفات تعداد پنجه، طول برگ پرچم، طول خوشه، طول و عرض شلتوک، وزن هزار دانه و عملکرد بوته واریانس غیرافزایشی ژنها نقش بیشتری داشته و توارث پذیری خصوصی کمتری دارند. بنابراین این صفات صرفا در رابطه با تولید واریته هیبرید و استفاده از پدیده هتروزیس میتوانند مهم باشند. بررسی ترکیب پذیری عمومی والدین نشان داد که رقم دایی شصتک بهترین ترکیب شونده عمومی برای عملکرد بوته می باشد.

برنج، تلاقی دای آلل، عمل ژن و قابلیت ترکیب پذیری