احمدعلی شوشی دزفولی - مربی پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول
اردلان مهرانی - مربی پژوهش موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

به منظور ارزیابی عملکرد و روابط همبستگی بین عملکرد و اجزا آن در 10 رقم ارزن دم روباهی (KFM10 تا KFM1) ارسالی از موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج ، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی شامل 10 تیمار (10 رقم ) و سه تکرار به مدت سه سال زراعی از سال 1382 تا 1384 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول اجرا شد. طی فصل رشد مشخصات رویشی و زایشی هر یک از ارقام یادداشت برداری شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب سه ساله ، اختلافات معنی داری را بین ارقام از نظر صفات مورد بررسی نشان داد. رقم شماره KFM10 به علت عملکرد دانه و علوفه بالا و همچنین ورس کمتر به دلیل قطور بودن ساقه ، سازگار ترین رقم بین ارقام مورد بررسی در منطقه صفی آباد دزفول شناخته شد. به منظور بررسی روابط علی و معلولی بین عملکرد دانه با دیگر صفات مورد بررسی و همچنین عملکرد علوفه خشک با دیگر مشخصات یادداشت برداری شده از روش تجزیه علیت استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه علیت برای صفت عملکرد دانه نشان دهنده اثرات مستقیم و مثبت تعداد روز تا 50 درصد گلدهی ، تعداد پنجه و قطر ساقه (به ترتیب 0.472، 0.564 و 0.516) واثر غیرمستقیم و منفی طول سنبله (0.323‐) بود. برای میزان علوفه خشک تولیدی صفت تعداد روز تا50 درصد گلدهی دارای بالاترین اثر مستقیم (0.628) و در مرحله بعد صفات تعداد پنجه ، تعداد برگ و تعداد دانه در سنبله (به ترتیب با اثر مستقیم 0.3 و 0.221 و 0.247) قرار داشتند. در نتیجه پیشنهاد می شود برای بهبود عملکرد دانه در ارزن دم روباهی باید تاکید برانتخاب بوته های دیررس با تعداد پنجه و قطرساقه زیاد و همچنین طول سنبله کوتاه داشت . برای بهبود میزان علوفه خشک تولیدی نیز باید در مرحله اول تاکید بیشتر بر انتخاب بوته های دیررس و در مرحله بعد بوته های با تعداد برگ و پنجه زیاد و همچنین تعداد دانه در سنبله بالا باشد. اثرات باقیمانده بالای برآورد شده برای عملکرد دانه (0.67) و میزان علوفه خشک (0.667) در این طرح بیانگر این مطلب است که تعدادی از فاکتورهای موثر بر عملکرد دانه و عملکرد علوفه خشک در این تحقیق منظور نشده است .

ارزن دم روباهی ، عملکرد دانه ، تجزیه علیت ، ضریب همبستگی