محمدمهدی مجیدی - استادیاردانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان
ابوالقاسم اکبریان - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان

جنس اسپرس دارای گونه های مرتعی و زراعی متعددی در ایران است که به شرایط متنوع آب و هوایی کشور، سازگار شده اند. در این تحقیق تعداد 7 نمونه اسپرس به همراه یک نمونه یونجه یکساله (جهت مقایسه )، به منظور تجزیه و تحلیل کاریوتیپی مورد بررسی قرارگرفت . با مطالعه کروموزوم های متافازی مریستم ریشه روی نمونه ها، کاریوتیپ و آیدیوگرام آنها ترسیم گردید. نتایج نشان داد که گونه های O. melanotricha (سمیرم )، O. melanotricha (فریدن ) به همراه دو گونه زراعی O. sativa (اراک و بروجن )، با گn کروموزوم و گونه O. sativa (نجف آباد) با گn کروموزوم تتراپلویید بوده و سایر گونه ها با گn کروموزوم ، دیپلویید می باشند، همچنین در جنس اسپرس دو عدد پایه 7 و 8 مشاهده گردید. بررسی تقارن بین کروموزومی به روش استیبنز نشان داد که گونه های O. melanotricha (سمیرم )، O. melanotricha (فریدن ) و O. sativa (نجف آباد) در کلاس B (عدم تقارن ) و سایر گونه ها در کلاس A (دارای تقارن ) قرار گرفتند. تجزیه واریانس براساس صفات کروموزومی ، بیانگر اختلاف معنی دار بین گونه ها از لحاظ اغلب صفات بود. در تجزیه خوشه ای برمبنای صفات کاریوتیپی ، گونه ها براساس نوع و سطح پلوییدی در سه گروه متمایز قرار گرفته و کمترین فاصله بین دو گونه O. melanotrich (سمیرم ) و O. melanotricha (فریدن ) و بیشترین فاصله بین O. melanotricha (فریدن ) و .sativa O (بروجن ) مشاهده شد. بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی ، دو مولفه اول و دوم در مجموع بیش از 85 درصد از تنوع کل را توجیه نمودند به طوری که مولفه اول بر خصوصیات مرتبط با اندازه کروموزوم ها و مولفه دوم بر موقعیت سانترومر تاکید داشت .

اسپرس ، تجزیه خوشه ای ، تقارن کروموزومی ، کاریوتیپ ، مولفه های اصلی