مصطفی حیدری - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل
احمد عبدل زاده - دانشیاردانشکده علوم دانشگاه گلستان
فاطمه فرزانه - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشکده علوم دانشگاه گلستان

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف شوری و سه نوع تغذیه نیتروژنی بر واکنشهای بیوشیمیایی و تغییرات وزن خشک بخش هوایی و ریشه گیاه دارویی اسفرزه، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1388 در مرکز زیست فناوری دانشگاه زابل انجام گرفت. سه سطح شوری 0 ،100 و 200 میلیمولار نمک NaCl به عنوان فاکتور A و دو منبع نیتروژن به سه شکل نیترات: از منبع نیترات کلسیم، آمونیوم از منبع سولفات آمونیوم و ترکیب نیترات و آمونیوم به نسبت یک دوم از هر منبع نیتروژن به عنوان فاکتور B در نظر گرفته شدند. اعمال تنش شوری از مرحله دو برگی در گیاهان آغاز و تا 30 روز ادامه یافت. با بالا رفتن میزان شوری از شاهد به 200 میلیمولار از مقدار ماده خشک بخش هوایی و ریشه به ترتیب معادل 8/42 و 4/13 درصد کاسته شدند. در بین تغذیه نیتروژنی و در بالاترین سطح شوری، منبع کودی نیترات+آمونیوم به میزان بیشتری سبب افزایش این دو بخش گردید. در این آزمایش تنش شوری، تیمار کودی نیتروژن و اثر متقابل آنها (به جز درصد نیتروژن) تاثیر معنیداری بر مقادیر نیتروژن، نیترات، پروتیینهای محلول و اسیدهای آمینه داشتند بطوری که شوری سبب کاهش آنها گردید. در بالاترین سطح شوری، تیماری کودی نیترات+آمونیوم به نسبت بیشتری سبب افزایش این فاکتورها شد. با افزایش شوری از شاهد به 200 میلیمولار از محتوای کلروفیل برگها کاسته و بر میزان کربوهیدرات محلول و پرولین افزوده شد. در این آزمایش نوع تغذیه نیتروژنی تنها بر میزان پرولین معنیدار بود. تاثیر آن بر محتوای کلروفیل و میزان کربوهیدرات محلول برگها معنیدار نبود. در بین سه نوع کود مصرفی، منبع نیتروژنی آمونیوم+نیترات از بیشترین کارآیی نسبت به دیگر منابع نیتروژن در افزایش میزان پرولین برخوردار بود. بر اساس نتایج این آزمایش میتوان بیان کرد که شوری سبب کاهش رشد، میزان کلروفیل، اسیدهای آمینه، میزان پروتیین و درصد جذب نیتروژن در گیاه اسفرزه میشود. استفاده از نیتروژن به صورت نیترات+آمونیوم در سطح 200 میلیمولار NaCl از کارآیی بیشتری در بهبود این پارامترها در این گیاه برخودار است.

واکنشهای بیوشیمیایی، اسفرزه. + ، NH4-N - شوری، NO3-N