محمد عبداللهیان نوقابی - دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند
زهرا ردایی الاملی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
غلامعباس اکبری - دانشیارپردیس ابوریحان دانشگاه تهران
سیداحمد سادات نوری - دانشیارپردیس ابوریحان دانشگاه تهران

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی چغندرقند تحت شرایط تنش خشکی شدید، تعداد 15 ژنوتیپ (O-Type) متحمل به خشکی همراه با 5 ژنوتیپ (شاهد) که 3 ژنوتیپ متحمل یک نیمه متحمل و یک حساس بودند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تکرار در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند واقع در کرج در سال 1387 مورد ارزیابی قرار گرفتند. تنش خشکی شدید با قطع کامل آبیاری پس از مرحله استقرار بوته ها آغاز و تا پایان فصل رشد ادامه یافت . مکش رطوبتی خاک در عمق 0 تا 30 سانتی متری در انتهای دوره تنش به حدود 4 مگاپاسکال رسید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر ژنوتیپ ها برای عملکرد ریشه ، وزن خشک اندام هوایی ، وزن خشک کل ، وزن خشک ریشه ، نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی ، عملکرد شکر، عملکرد شکر سفید، درصد قند و نیتروژن مضره معنی دار (001> P) بود. تحت شرایط تنش خشکی شدید این پژوهش ، ژنوتیپ های G18 (79-11-7221) و G16 (12.P-7213) در بین شاهدها و ژنوتیپ های G4 (9590 O-Type) و G8 (7617 O-Type) در بین اتایپ ها از لحاظ تحمل به خشکی برتری قابل ملاحظه ای نسبت به سایر اتایپ ها نشان دادند، لذا به عنوان ژنوتیپ های امید بخش از لحاظ تحمل به خشکی تشخیص داده شدند. نتایج همبستگی نشان داد که عملکرد شکر سفید با وزن خشک کل و وزن خشک ریشه بیشترین مقدار همبستگی مثبت را داشت . تجزیه رگرسیون خطی گام به گام نشان داد که چهار صفت : عملکرد ریشه ، عیار قند، عملکرد شکر و درصد قند قابل استحصال به طور معنی داری تغییرات عملکرد شکر سفید را توجیه می کند. نتایج تجزیه به عامل ها مشخص نمود که عامل های اول ، دوم ، سوم ، چهارم و پنجم 82.08% از تغییرات کل واریانس را توجیه می نماید. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای نیز چهار گروه را نشان داد.

لاین چغندرقند، تنش رطوبتی ، تجزیه به عامل ها، غربال ژنوتیپ ها،تنوع ژنتیکی