عزت اله فرشادفر - استاددانشکده کشاورزی دانشگاه رازی
مریم کارونی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی
سعید پورداد - استادیار مرکز تحقیقات دیم سرارود، کرمانشاه
لیلا زارعی - دانشجوی دکتری دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی

با توجه به اهمیت برآورد ترکیب پذیری عمومی و خصوصی ، واریانس های ژنتیکی افزایشی و غالبیت ، نحوه عمل ژن و وراثت پذیری در طراحی برنامه های به نژادی افزایش عملکرد کلزا، آزمایشی به صورت دی آلل 9×9 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مرکز تحقیقات دیم سرارود در سال 1385 اجرا شد. برای تجزیه داده ها از روش دوم گریفینگ (نیمه دی آلل ) و همچنین روش گرافیکی هیمن استفاده گردید. تجزیه دی آلل نشان دهنده وجود عمل افزایشی و غالبیت ژن در وراثت صفات مورد مطالعه بود. رقم Licord و هیبرید PastillKristina به ترتیب بیشترین میزان ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای عملکرد دانه را نشان دادند. دخالت عمل افزایشی ژن در وراثت پایداری غشاء سلولی نشان دهنده تاثیر انتخاب برای اصلاح این صفت بود. نظر به اینکه شاخص کلروفیل برگ توسط عمل غالبیت ژن کنترل شد، از اینرو روش های مبتنی بر دورگ گیری برای اصلاح این صفت موثر هستند. همچنین ، عمل افزایشی و غالبیت ژن در وراثت صفات عملکرد دانه ، وزن هزاردانه ، تعداد دانه در غلاف ، تعداد غلاف در بوته ، طول غلاف ، تعداد روز تا رسیدگی ، تعداد روز تا گلدهی ، ارتفاع بوته ، تعداد شاخه های فرعی و شاخص کلروفیل برگ دخالت داشتند، بنابراین برای اصلاح نتاج حاصل از والدین مورد مطالعه روش های مبتنی بر دورگ گیری و انتخاب در نسل های در حال تفکیک پیشنهاد می شود. در حالی که تجزیه گرافیکی صفات نشان دهنده فوق غالبیت برای صفات عملکرد دانه ، وزن هزاردانه ، ارتفاع بوته ، تعداد شاخه فرعی و شاخص کلروفیل برگ بود، برای سایر صفات غالبیت نسبی مشاهده شد. میانگین درجه غالبیت نیز برای کلیه صفات غیر از تعداد روز تا رسیدگی ، تعداد روز تا گلدهی و طول غلاف نیز حاکی از وجود عمل فوق غالبیت در کنترل این صفات بود، در نتیجه برای افزایش و بهبود این صفات می توان از پدیده هتروزیس بهره برد. پراکنش والدین در اطراف خط رگرسیون نشان داد که اکثر صفات والدین Parade،Pastill ،Kvintell و Modena دارای ژن های غالب بیشتری نسبت به سایر ارقام هستند، در حالی که رقم -Option500 ژن های مغلوب بیشتری برای اکثر این صفات دارد. والدینی که دارای آلل های مغلوب هستند، نبایستی با افراد واجد مقدار پایین صفات تلاقی داده شوند.

کلزا، تجزیه دی آلل ، عملکرد، اجزای عملکرد، صفات فیزیولوژیک