مرضیه بقایی نیا - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
محمدمهدی مجیدی - استادیاردانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
آقافخر میرلوحی - استاددانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

اسپرس از گیاهان علوفه ای چند ساله است که بدلیل ارزش غذایی بالا و تحمل به تنش های محیطی مورد توجه می باشد، ولی کمبود تنوع ژنتیکی برای برخی صفات مهم زراعی گسترش کشت آن را محدود کرده است . القای تنوع به روش موتاسیون یکی از روش های کارآمد در بهبود ژنتیکی گیاهان است . در این مطالعه به منظور بررسی میزان تنوع القایی توسط موتاژن شیمیایی اتیل متان سولفونات (EMS) و مقایسه ژنوتیپ های موتانت با ژنوتیپ های گزینش شده تحت شرایط طبیعی، تعداد 40 ژنوتیپ موتانت نسل سوم (گزینش شده از نسل دوم جامعه تحت موتاژن ) به همراه 39 ژنوتیپ غیرموتانت (گزینش شده از جامعه عادی ) از نظر خصوصیات مرفولوژیک و زراعی به مدت دو سال تحت شرایط مزرعه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار تنوع در هر دو جامعه در سال اول مربوط به صفات نسبت برگ به ساقه و حساسیت به سفیدک سطحی و در سال دوم صفات عملکرد علوفه ، درصد ساقه ، نسبت برگ به ساقه و دیرزیستی بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که از نظر اکثر صفات بویژه عملکرد علوفه خشک و نسبت برگ به ساقه ژنوتیپ های موتانت بهتر از غیرموتانت ها بودند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای جداگانه برای ژنوتیپ های موتانت و غیرموتانت تنوع و گوناگونی بالا را در هر یک از جوامع تایید کرد. در یکی از گروه های حاصل از تجزیه کلاستر در موتانت ها، ژنوتیپ هایی قرار گرفتند که در سال اول تنها تا مرحله رشد روزت پیش رفته و ساقه دهی و گلدهی آنها در سال دوم پس از زمستان گذرانی انجام شد که نشان می دهد موتاسیون نیاز به بهاره سازی را در این ژنوتیپ ها ایجاد کرده باشد. در مجموع نتایج نشان داد القای موتاسیون توانست سبب بروز تنوع در برخی صفات گردد که لازم است پایداری آن در نسل های بعدی بررسی گردد تا در صورت امکان بتوان از این تنوع برای گزینش ژنوتیپ های مناسب در پروژه های به نژادی تکمیلی استفاده کرد.

اسپرس ، گزینش ، موتاسیون ، تنوع ، EMS