پوراندخت گلکار - استادیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
احمد ارزانی - استاد دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
عبدالمجید رضایی - استاد دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

به منظور برآورد اجزای ژنتیکی در صفات مرتبط با کیفیت دانه از جمله فیبر، خاکستر، پروتیین و عملکرد روغن ، نتاج حاصل از تلاقی های دای آلل 8 رقم گلرنگ زراعی در نسل های F1 و F2 مورد ارزیابی قرار گرفتند. ژنوتیپ های دای آلل کامل در نسل F1 (64 ژنوتیپ ) و تلاقی های دای آلل یک طرفه آنها در نسل F2 (36 ژنوتیپ ) به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس ژنتیکی نشان دهنده معنی دار بودن ترکیب پذیری عمومی (GCA) و ترکیب پذیری خصوصی (SCA) برای تمام صفات مرتبط با کیفیت دانه بود و در نتیجه بیانگر اهمیت توام اثرات افزایشی و غیر افزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی این صفات بود. میانگین مربعات اثرات تلاقی های متقابل برای فیبر دانه و عملکرد روغن معنی دار گردید که بیانگر اهمیت توارث سیتوپلاسمی در کنترل صفات ذکر شده می باشد. در صفات فیبر و عملکرد روغن ، اهمیت بیشتر اثرات افزایشی بیانگر کارایی بالای انتخاب در نسل های اول حاصل از تلاقی در اصلاح این صفات بود. قابلیت توارث خصوصی پایین و مقدار بیشتر واریانس غالبیت در صفات خاکستر دانه بیانگر اهمیت بیشتر اثرات غالبیت در کنترل ژنتیکی این صفات بود، بنابراین به منظور اصلاح این صفت می توان از روش های مبنی بر تولید هیبرید استفاده کرد. اهمیت توام اثرات افزایشی و غالبیت در کنترل ژنتیکی محتوای پروتیین بیانگر کارایی توام روش های مبنی بر انتخاب و تولید هیبرید در اصلاح این صفت بود.

افزایشی ، غالبیت ، ترکیب پذیری ، گلرنگ ، وراثت پذیری