خداداد مصطفوی - استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج، البرز
سیدصادق حسینی ایمنی - پژوهشگر معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور، آمل
مرتضی فیروزی - دانشآموخته کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بیرجند، بیرجند

موفقیت در گزینش ارقام و لاینهای دارای عملکرد مطلوب به شدت تحت تاثیر اثر متقابل ژنوتیپ و محیط قرار میگیرد. در این تحقیق بهمنظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط در برنج، دوازده لاین برنج همراه با دو رقم شاهد به نام فجر و ندا در نه محیط (سه منطقه و سه سال) از نظر عملکرد ارزیابی شدند. طرح استفادهشده، بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار بود. در تجزیه واریانس اثر ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل آنها معنیدار بود. دادهها با استفاده از روش AMMI تجزیهوتحلیل شدند. در این روش دو مولفه اول اثر متقابل معنیدار و 66 درصد از واریانس اثر متقابل را توجیه کردند. نتایج نشان داد که عملکرد برنج تا حد زیادی تحت تاثیر فاکتورهای محیطی قرار میگیرد. ژنوتیپ 9دارای عملکردی بیشتر از میانگین و از نظر اولین مولفه اثر متقابل کمترین مقدار را داشت که بهعنوان لاین پایدار مشخص شد. نمودار دوبعدی مربوط به دو مولفه اول اثر متقابل نشان داد که لاین 9 در محیطهای ساری سال 87 و آمل سال 87 دارای سازگاری خصوصی بود. دو لاین 11 و 12 و رقم ندا در آمل و در سال 88 دارای بیشترین سازگاری خصوصی بودند. لاینهای 4 و 8 در تنکابن سال 87 و 88 و آمل در سال 89 دارای سازگاری خصوصی بودند. لاینهای 6 ،7 و 10 و رقم فجر در سال 88و 89 در ساری دارای سازگاری خصوصی بودند. لاینهای 1 ،2 ،3 و 5 در تنکابن سال 89 دارای سازگاری خصوصی بودند. لاینهای 2 ،5 ،7 و 12 و ارقام فجر و ندا نیز نسبت به سایر لاینها از سازگاری عمومی بیشتری برخوردار بودند.

اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، امی، برنج، عملکرد دانه