امیدعلی اکبرپور - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
حمید دهقانی - دانشیار گروه اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
محمدجواد روستا - استادیار پژوهش مرکز تحقیقات شوری یزد
اشکبوس امینی - مربی پژوهش بخش غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

به کارگیری روش تجزیه آماری مناسب می تواند مکمل اجرای یک طرح آزمایشی دقیق برای اصلاح نباتات و دام باشد. در این آزمایش 33 ژنوتیپ گندم ایرانی نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط عدم تنش و تنش شوری در مزرعه تحقیقاتی مرکز ملی شوری ایران واقع در استان یزد کشت شدند. از برآوردگر حداکثر درستنمایی محدودشده ) Restricted Maximum Likelihood, REML ( برای بررسی ساختارهای مختلف واریانس کوواریانس - ژنوتیپی و برآورد همبستگی های ژنوتیپی و فنوتیپی برخی از صفات در لاین های گندم ایرانی نان در شرایط عدم تنش و تنش شوری استفاده شد. برآوردهای مختلف به روش REML نشان داد که صفات عملکرد دانه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت دارای تنوع ژنتیکی در شرایط نرمال و تنش شوری بودند که از این تنوع می توان در برنامه های اصلاحی گندم برای تحمل به شوری استفاده کرد. همچنین با استفاده از روش REML محیط برای هیچ کدام از صفات به ویژه عملکرد که یکی × اثر متقابل ژنتیک از مهم ترین صفات برای ارزیابی تحمل به تنش شوری در گندم است، مشاهده نشد. با مقایسه میانگین عملکرد دانه، لاین های SALT22 ، SALT29 ، SALT28 بیشترین عملکرد و لاین شماره 6، رقم شاه پسند و لاین شماره 13 کمترین عملکرد را در دو شرایط تنش و نرمال داشتند. با استفاده ازREML همبستگی ژنتیکی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه با زیست توده 0/97 و شاخص برداشت 0/94در دو شرایط عدم تنش و تنش شوری و همبستگی منفی و معنی داری بین عملکرد دانه و تعداد روز تا رسیدگی0/32- در شرایط تنش شوری برآورد شد. ازاین رو امکان انتخاب ژنوتیپ های زودرس پرمحصول در شرایط تنش شوری به ویژه در محل اجرای آزمایش )یزد( وجود دارد و می توان گزینش برای بهبود عملکرد بیشتر در شرایط تنش شوری را انجام داد.

حداکثر درست نمایی محدود شده، شوری، گندم، مدل مختلط