فرشید قادری فر - استادیار، گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
الیاس سلطانی - استادیار، گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات، دانشگاه تهران پردیس ابوریحان

هدف از این تحقیق ارزیابی جوانه زنی ژن نمون (ژنوتیپ)های مختلف کنجد در واکنش به دما بود. با استفاده از دماهای مهم (کاردینال) یعنی کمینه، بهینه و بیشینه شاخصهای تحمل به دمای بالا و پایین تعیین و ژننمونهای مختلف از این نظر ارزیابی شدند. به این منظور آزمایش جوانهزنی با چهار تکرار 50 بذری در درون اتاقک (انکوباتور)های رشد با دماهای ثابت 10 ،15 ،20 ،25 ،30 ، 35 ،40 و 45 درجه سلسیوس روی نه ژننمون کنجد صورت گرفت. در نهایت با تابع دو تکهای، دماهای مهم تعیین شدند و با کمک دماهای مهم بردباری به دماهای بالا و پایین برای ژننمونهای مختلف تعیین شد. نتایج نشان داد که میانگین دماهای کمینه (پایه)، بهینه (مطلوب) و بیشینه (سقف) در ژننمونهای مورد ارزیابی 8/12 ،0/38 و 3/49 درجه سلسیوس بود. دامنه بردباری به دماهای زیر بهینه، دماهای بالای بهینه و دامنه بردباری کل بهترتیب 3/11 ،2/25 درجه سلسیوس و 5/36 درجه سلسیوس تعیین شد. شاخص تحمل به سرما و گرما نیز بین ژننمونها تفاوت معنیداری داشتند و میانگین آنها برای ژننمونهای مختلف بهترتیب 37/2 و 73/2 درصد بود. در نهایت اینکه، بیشینه میزان جوانهزنی، شاخص تحمل به گرما (HTI (و دمای کمینه به ترتیب با 5/95 ،9/95 و 3/98 درصد بیشترین توارث پذیری را داشتند و کمترین قابلیت توارث بهترتیب مربوط به صفت دمای بیشینه با 2/3 درصد بود.

دماهای مهم یا کاردینال، مدل غیرخطی، مقاومت به دما