محمدرضا حافظ نیا - استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
زهرا احمدی پور - دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
چمران بویه - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

رفتار سیاسی یک کشور در عرصه فرامرزی و جهانی برگرفته از ژیوپلیتیک و اهداف معطوف به آن است. شناخت ماهیت ژیوپلیتیک یک کشور به درک و تحلیل نوع رفتار و کنشهای ژیوپلیتیک آن کمک خواهد کرد. مقاله حاضر ویژگیها و خصوصیات ژیوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران را مورد مداقه قرار داده و به دنبال پاسخ به این پرسش است که عوامل موثر در شکلگیری قلمروهای ژیوپلیتیک ایران کدامند در پاسخ، این فرضیه را مطرح کردهایم که شکل گیری قلمروهای ژیوپلیتیک ایران متاثر از مولفه هایی چون موقعیت جغرافیایی ، ایدیولوژی و منافع اقتصادی و فرهنگ سیاسی است که نمود عینی آنها در اسناد بالادستی و رسمی همچون قانون اساسی و منابع غیر رسمی تبلور یافته است. در این خصوص پرسشنامهای طرح و یکصد نفر از کارشناسان و صاحبنظران رشته جغرافیای سیاسی و ژیوپلیتیک در مورد میزان تاثیر این مولفه ها نظر دادهاند. یافته های تحقیق نشان میدهد که در شکلگیری قلمروهای ژیوپلیتیک ایران عامل ایدیولوژی بیشترین تاثیر و عامل منافع اقتصادی کمترین تاثیر را داشته است. همچنین یافتهها نشان میدهد که جمهوری اسلامی ایران 14 قلمرو شامل (1 جهان اسلام، (2 قلمرو شیعی، (3 قلمرو فرهنگ و تمدن ایران،(4 قلمرو خاورمیانه، (5 قلمرو خلیج فارس، (6 قلمرو کشورهای رقیب و معارض با آمریکا، (7 قلمروهای متخاصم با اسراییل، (8 قلمرو مستضعفان جهان (9 قلمرو جنبشهای آزادیبخش جهان، (10 قلمرو آسیای مرکزی، (11 قلمرو کاسپین، (12 قلمرو قفقاز، (13 قلمرو آسیای جنوبی و (14 قلمرو آمریکای لاتین است که در این میان از نظر ژیوپلیتیک، قلمرو شیعی بیشترین و قلمرو کاسپین کمترین اهمیت را در استراتژیها و کنشهای ژیوپلیتیک ایران دارد.

قلمروهای ژیوپلیتیک ایران، ایدیولوژی، فرهنگ سیاسی، موقعیت جغرافیایی، منافع اقتصادی