محمدحسین بیات - دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی تهران

مساله امامت از دیرباز مطمح نظر متکلمان و مفسران نامدار اسلامی بوده است. فرقه های اسلامی در هیچ یک از مسایل دینی به سان مساله امامت اختلاف نظر نداشته اند. علمای نام آور اسلامی، اولا به دو فرقه بزرگ شیعه و اهل سنت تقسیم شدند که جمیع فرقه های شیعه در تعیین امام، قایل به نص شدند، لیکن همه فرقه های اهل سنت قایل به بیعت و اجماع اهل حل و عقد در این باب گشتند. فرقه های شیعه نیز در امر تعیین امام، از برخی جهات متشتت گشتند. برخی قایل، به نص خفی و برخی دیگر به عدم عصمت امام نظر دادند. در این میان، شیعه ی اثناعشری بر این باور است که وجود امام با قاعده ی عقلی لطف اثبات می شود، چون امامت از ملحقات نبوت است. به دنبال اثبات امام با این قاعده ی عقلی، عصمت و منصوص بودن امام از جانب خدا و رسول را نیز با استناد به عقل و نقل اثبات می کنند. نویسنده مقاله در این جستار، برجسته ترین براهین عقلی شیعه ی دوازده امامی را ذکر نموده، سپس با استناد به آیات و روایات، عصمت و منصوص بودن امام را به اثبات رسانیده است. نکته ی قابل توجه در باب امامت، آوردن براهین عقلی نو با نگاهی دیگر می باشد و نیز تکیه به کتاب الحجه اصول کافی است، که دیگر نویسندگان به این دو نکته کم توجه بوده اند.

امامت عامه، امامت خاصه، عصمت، نص، شیعه، اهل سنت، آیات و روایات