منصور پهلوان - استادی دانشگاه تهران
مهدیه دهقانی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

واژه ی آیه در قرآن کریم درباره ی موضوعات مختلف، مانند آیات قرآن، معجزات انبیاء و پدیده های طبیعی و ... به کار رفته است. در پاسخ به این پرسش که از منظر قرآن، چه پدیده هایی و با در نظر گرفتن چه ویژگی هایی، آیه است، شانزده پدیده طبیعی را می یابیم که در قرآن کریم به عنوان آیه معرفی شده اند. برخی از این پدیده ها، مانند آسمان ها و زمین بارها در قرآن به عنوان آیه معرفی شده اند و به آیه بودن برخی، مانند لباس و همسر تنها یم بار اشاره شده است. برای درک آیه بودن پدیده های مختلف، غالبا توجه به ارتباطی که یک پدیده با دیگر امور و پدیده ها دارد، ضروری است و این ارتباط عموما ارتباط علی و معلولی است. در قرآن کریم مکررا در آیه خواندن امور مختلف به این امر توجه داده شده که اولا سر رشته ی نظام علی و معلولی در دست خداوند است و ثانیا این نظام به گونه ای طراحی شده که سود و منفعت آدمی را در پی دارد. در بسیاری از آیات که پدیده ای طبیعی به عنوان آیه معرفی شده، کلمات مربوط به حیطه ی آسمان به کار رفته است و بر این اساس، می توان گفت کاربرد کلمه ی آیه در حوزه ی پدیده های طبیعی ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم سماوی دارد.

قرآن کریم، آیه، پدیده های طبیعی، نظام علی و معلولی