داود معماری - استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین
محمد زمردی - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین

خشم یکی از اساسی ترین و فراگیرترین هیجان ها در وجود آدمی است و نقشی بسزا در حفظ موقیعت، عزت نفس و صیانت از او در هنگام تهدید دارد. خشم، قدرت و انرژی فرد را به سمت غلبه کردن بر موانع ناموجه یا اصلاح آنها هدایت می کند. اما اگر تحت مدیریت عقلانی و اخلاقی قرار نگیرد، به مشکلی روانی و رفتاری تبدیل می گردد که سامان فکری، عاطفی و رفتاری وی را ویران می سازد. بنابراین، آنچه در مقوله ی خشم باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، شناخت گونه های مثبت و منفی و مدیریت آن با ضوابط عقلانی و اخلاقی است. مقاله ی حاضر در پی تبیین آموزه های قرآنی در شناخت هیجان خشم، انواع آن و ارایه ی تکنیک های مدیریت این هیجان فراگیر و خطیر است. قرآن کریم و به تبع آن، احادیث شریف به عنوان کامل ترین نسخه ی هدایت بشری با نگاهی کلی به موضوع خشم، آن را مفهوم شناسی کرده اند و با بیان انواع، راه های صحیح ابراز، مراتب و آثار آن، راهکارهایی ارزشمند، گاه به شکل مستقیم و در قالب امر و نهی و گاه غیر مستقیم و در لا به لای داستان های زیبا و حکیمانه، در راستای مدیریت این پدیده ی روانی ارایه فرموده اند.

مدیریت هیجان، خشم، قرآن، حدیث