فتحیه فتاحی زاده - استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
عارفه داودی - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

دعای مکارم اخلاق، بیستمین دعای کتاب صحیفه سجادیه، یادگار امام سجاد، کهن ترین و معتبرترین متن دعایی شیعیان است. کاستی هایی که در سلسله اسناد این دعا وجود دارد، پرسش هایی را در صحت انتساب دعای مکارم اخلاق به حضرت سیدالساجدین (ع) پدید آورده است که در پاسخ به شبهات، راه های گوناگونی وجود دارد. در این جستار، با تکیه بر روش توصیفی تحلیل سعی شده تا پس از عرضه ی دعای مکارم اخلاق به قرآن کریم، انواع رابطه ی بینامتنی میان این دو کتاب ارزشمند واکوی، و حدود و ثغور این تاثیرپذیری مشخص گردد تا از این شیوه به عنوان قرینه ای برای درستی انتساب این دعای شریف نشان داده شود. بر این مبنا، این پرسش مطرح است که کارکرد آیات قرآن کریم به عنوان متن غایب در دعای مکارم اخلاق به عنوان متن حاضر چگونه بوده است و بیشترین شکل روابط بینامتنی این دو متن از چه نوع است بدین منظور، ابتدا چیستی رابطه ی بینامتنی و انواع آن به عنوان بخش نظری پژوهش ارایه گردید و آنگاه انواع مختلف رابطه ی بینامتنی قرانی، اعم از بینامتنی ساختاری (تطابقی و غیر تطابقی)، واژگانی و مضمونی (مفهومی) در دعای مکارم اخلاق بررسی شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در این دعا، بیشترین تاثیرپذیری از قرآن کریم متعلق به رابطه ی بینامتنی ساختاری و بیشترین شکل روابط بینامتنی به صورت نفی متوازی است.

قرآن کریم، امام سجاد (ع)، صحیفه سجادیه، دعای مکارم اخلاق، روابط بینامتنی