بهاره مظاهری طهرانی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی
عباس مصلایی پور - دانشیار دانشگاه امام صادق علیه السلام
مهدی ایزدی - استاد دانشگاه امام صادق علیه السلام

در بیش از ده درصد از آیات قرآن کریم به انواع مختلفی از پدیدههای طبیعی و برخی از ویژگیهای آنها اشاره شده است. این امر، لزوم اهتمام ویژه به شناخت آیه های علمی قرآن، انواع و گونه های آنها و نیز مبانی استنباط و برداشت علمی از این آیات را نشان میدهد. با بررسی آیات قرآن کریم ملاحظه میشود که اشاره به پدیدههای طبیعی، به گونه های مختلف و در سبکهای متفاوتی آمده است. در برخی آیات علمی، خداوند متعال به صراحت به بیان پدیده های طبیعی پرداخته و انسانها را به مشاهده و اندیشه ورزی در آنها دعوت مینماید.در مقابل در آیاتی متعدد نیز به سبک ها و شیوه های گوناگون، اشاراتی غیر صریح به انواعی از پدیده های طبیعی شده است. یافته های این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده است، حاکی از آن است که علاوه بر اینکه در آیات علمی صریح قرآن به طیف وسیعی از پدیده های طبیعی به طور مستقیم اشاره شده، موارد متعددی از ویژگی های پدیده های طبیعی نیز در آیات علمی غیر صریح بیان شده است. از جمله این آیات می توان به آیات قصص، آیات قسم، آیات مثل و تشبیه، آیات مربوط به وقایع آستانه قیامت، آیات توصیفگر پدیده های فرامادی و آیات الاحکام اشاره کرد. اما برای هر گونه برداشت و استنباط علمی صحیح و مستدل از آیات علمی صریح و غیر صریح قرآن، علاوه بر مبانی عام تفسیری، توجه به مبانی ویژه ای برگرفته از قرآن و اصول عقلایی محاوره ضروری است. این پژوهش نشان می دهد که مهم ترین مبانی اثرگذار در استنباط از آیات علمی عبارت اند از: عدم راهیابی باطل به قرآن و به عبارتی به حق بودن و واقع نمایی آیات قرآن، قرینه متصل غیر لفظی بودن علم قطعی برای کلام الهی، حکمت آمیز بودن قول و فعل الهی و در نهایت ضرورت وجود اسباب در اداره و انجام امور توسط خداوند.

قرآن، علم، طبیعت، آیات علمی صریح و غیر صریح، تفسیرعلمی، حکمت در قول و فعل خداوند