محمدحسن صالحی هفشجانی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور
جابر فراستی نیک - کارشناس ارشد تفسیر قرآن مجید
محمدهادی امین ناجی - دانشیار دانشگاه پیام نور

معاجم لغوی از جمله کتاب التحقیق فی کلمات القرآن بر پایه مبانی لغوی خاصی نگاشته شده که نیازمند تحلیل و بررسی است. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، مبانی لغوی نویسنده کتاب تحلیل و بررسی میشود.اصل عدم ترادف، ارجاع کلمه به اصل واحد و مفهوم اصیل، نفی تجوز یا حصر استعمال کلمات قرآنی در معانی حقیقی، از جمله مبانی مصطفوی در التحقیق است. نتایج این پژوهش نشانگر آن است که مٶلف در برخی موارد بر خلاف مبنای خود، وجود مجاز در بین واژگان قرآنی را پذیرفته و حتی به آن تصریح نموده است. همچنین کنایه را استعمال لفظ در معنای حقیقی و اراده معنایی که ملازم آن است، می دانند، اما بسیاری از قدما و دانشمندان نه تنها کنایه بلکه تشبیه را هم از انواع مجاز دانست هاند. بنابراین از تعریف مصطفوی چنین به دست می آید که در کنایه، معنایی که ملازم معنای اصلی است، اراده می شود و اگر این نوع کاربرد را خروج از معنای اصلی بدانیم، تلویحا باید وجود مجاز را در میان واژگان قرآنی پذیرفت.

مفردات، تجوز، مجاز، التحقیق، اصل لغوی