سیدعلی رضی زاده - کارشناس ارشد فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شهید رجایی تهران
عین الله خادمی - دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

انگار تاثیر ((حکمت عملی و اخلاق)) در تکامل نفس، علاوه از اهمیت فوق العاده اش در نیل به ((مرتبه فوق تجرد عقلی)) در حکمت ملاصدرا از ترابط میان این دو رهیافت نزد وی خبر می دهد. توجه به اندیشه های فلسفی صدراالمتالهین شیرازی هم چون ((جسمانیه الحدوث بودن نفس، حرکت جوهری، تشکیک مراتب نفس و اتحاد عاقل به معقول))، که نقطه عزیمت پژوهش حاضر و مدخل آن نیز به شمار می رود تاثیر بسزایی در طرح و درک و چگونگی تجرد نفس از ماهیت مافوق تجرد عقلی دارد . همچنین در نظرگاه وی، التزام حکمت عملی در کنار حکمت نظری، به منزله بال های برای عروج انسان تا مرتبه فوق تجرد هستند که وی را در مسیر قدس حقیقی و اتصال به عالم علوی همراهی نموده و او را کتاب علمی الهی می نماید. از منظر ملاصدرا هر دو قسم حکمت دارای نتیجه واحدی هستند بدین بیان که علیرغم برتری حکمت نظری و حکمت عملی نزد وی، ملاصدرا غایت حکمت عملی را همان هدف است حکمت نظری بلکه مکمل آن برشمرده و آن را ((سعادت انسان در تشبه دارین نفس الله)) معرفی می نماید. پس اگر سخن ملاصدرا را مبنی بر تشابه نفس به الله در جریان تهذیب اخلاقی دینی را با سخن دیگر به وی مبنی بر اینکه ((خداوند انسان را در ذات و صفات و افعال در مثال خود آفریده است)) که این سخن مبتنی بر تشابه ساختار وجودی انسان به حق متعال می باشد - جمع نماییم، می توان بیان کرد که از نظر وی التزام نفس در علوم و ادراک مکتسبه و نیز تهذیب اخلاقی، مسبب ترقی نفس به مرتبه فوق تجرد عقلی می گردد.

فوق تجرد عقلی،اخلاق و حکمت عملی،استکمال و اشتداد،حرکت جوهری،تشکیک مراتب نفس،ملاصدرا