محمدکاظم علمی سولا - دانشیار دانشکده الهیات،دانشگاه فردوسی مشهد
طوبی لعل صاحبی - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد

نحوه ارتباط انسان با پیرامون خویش که ذهن هر اندیشه ای را به خود مشغول می دارد و فلسفه عمدتا ارتباط (من) و (او) یا (خود) و (دیگری) تعبیر می شود (من) با ادراک از (من) یا خودآگاهی عجین است. و درگاهی از دیدگاه فلسفه اسلامی از جمله علوم حضوری به حساب می آید. این نوشتار مدعی است که اگرچه از دیدگاه ملاصدرا نیز علم به خود به نحو حضوری است اما مبانی و پاره ای از شواهد در دیدگاه ملاصدرا دریافت نوینی از خودآگاهی مورد نظر وی عرضه می دارد. در این دریافت (غیر) یا (دیگری) نقش عمده ای در تکون (من) و تکامل آن دارد، به نحوی که مراتب آگاهی انسان متناسب با ادراک از (غیر) تکامل می یابد، تا آنجا که بالاترین مرتبه از معرفت (نفس) یا (خود)، معرفت به بالاترین مراتب از (غیر خود) که همان رب اوست، محسوب می شود.

خود،خودآگاهی،معرفت،علیت،هستی،خداآگاهی