محمد رضا جنگ دوست - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان
مهدی زارعی - استادیار گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس
غلام علی نورا - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس

مقدمه: تنش خشکی به عنوان مهمترین تنش غیرزیستی نقش مهمی در کاهش تولید محصول گیاهان زراعی دارد. به منظور ارزیابی تاثیر تنش خشکی بر صفات زراعی و مورفولوژیکی 8 رقم گندم آزمایشی در پاییز 1392 در شهرستان گنبد کاووس اجرا گردید. مواد و روش ها: این طرح به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. ارقام گندم (مروارید، گنبد N-90-12 ،N-87-20، کوهدشت، لاین 17 ، کریم و زاگرس) در دو شرایط دیم و آبیاری تک یلی مورد بررسی قرار گرفتند. صفاتی از قبیل تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت اندازه گیری شد. نتایج: نتایج نشان داد که ارقام گندم از نظر تمامی صفات مورد بررسی به جز شاخص برداشت تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند. هم چنین اثر آبیاری تکمیلی بر تمامی صفات مورد مطالعه به جز شاخص برداشت و طول پدانکل معنی دار بود. از طرفی اثرات متقابل ارقام × محیط برای تمامی صفات به جز عملکرد بیولوژیکی معنی دار نبود. عکس العمل ارقام گندم در هر دو شرایط متفاوت بود، به طوری که تنش خشکی موجب کاهش کلیه صفات مورد ارزیابی مخصوصا عملکرد دانه (19/72 درصد) و عملکرد بیولوژیکی (18/52 درصد) گردید. اگر چه وجود شرایط تنش باعث کاهش عملکرد دانه در ارقام مختلف نسبت به شرایط آبیاری تکمیلی شد؛ ولی مشاهده گردید که بعضی از ارقام در شرایط دیم، تنش خشکی را تحمل کرده و عملکرد نسبتا قابل قبولی داشتند. با استفاده از محاسبه ضرایب همبستگی، روابط بین صفات تحت شرایط دیم و آبیاری تکمیلی بررسی شد و مشخص گردید؛ صفاتی مثل ارتفاع بوته و طویل بودن پدانکل در تحمل گیاه به خشکی می توانند دخیل باشند. نتیجه گیری: به طور کلی اکثر صفات مورد بررسی نسبت به خشکی عکس العمل منفی نشان دادند و بیشترین آسیب در عملکرد دانه مشاهده شد. مقاومترین رقم به تنش خشکی از نظر عملکرد دانه رقملاین 17 بود. با توجه به نتایج پژوهش و داده های به دست آمده اعمال آبیاری تکمیلی در گندم های دیم تاثیری معنی دار بر افزایش عملکرد دانه داشت.

آبیاری تکمیلی، تحمل خشکی، صفات زراعی و مورفولوژیکی، رقم، گندم