جواد درینی - کرج دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمد حیدری - کرج دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمدرضا اختصاصی

تداوم خشکسالی ها در سالهای گذشته اثرات نامطلوبی بر روی منابع آب حوضه جازموریان گذاشته است و بیانگر این واقعیت است که تکرار این پدیده و یا تداوم آن در سالهای آتی چندان دور از انتظار نیست و روز به روز شرایط منابع ابی را مناسب تر می سازد. از همین رو لازم است که شرایط آینده را پیش بینی کرده تا تمهیدات لازم برا ی کاهش اثرات خشکسالی ها انجام گردد. به منظور پایش خشکسالی های آینده حوزه جازموریان از زنجیره مارکف گام یک استفاده شد. به این منظور ابتدا فایل میزان بارندگی ماهانه 27 ایستگاه منتخب با پراکنش مناسب در حوزه در طی سالهای آبی 54-1353 الی 83-1382 ) تهیه گردید. برای بررسی تصادفی بودن داده ها از روش آزمون گردش حول میانه (Run test) و جهت بررسی وضعیت همگنی داده ها از روش جرم مضاعف استفاده گردید. پس از اطمینان از همگنی و صحت داده با استفاده از داده های نزدیکترین ایستگاه مبنا و بکارگیری روش نسبت ها نقص آماری ایستگاه ها برطرف شد. در مرحله بعد وضعیت خشکسالی ایستگاه ها طی سی سال، با استفاده از شاخص SPI تعیین گردید. پس از تهیه جداول مورد نیاز محاسبات مربوط به روش مارکف انجام گرفت. بدین روش که 9 حالت بررسی شد. 9 حالت عبارتند از وقوع یک سال خشک، نرمال و یا مرطوب پس از یک سال خشک و همین طور 3 حالت برای وضعیت نرمال و 3 حالت برای وضعیت مرطوب. لازم به ذکر است که دو نوع وضعیت احتمالاتی در اینجا مدنظر بود: 1) وضعیت نسبی 2) وضعیت مستقل. نتایج محاسبات زنجیره مارکف گام یک برای حالات حرکت از خشکسالی ، ترسالی و نرمال به هریک از حالات خشکسالی، ترسالی و یا سال نرمال برای هریک از ایستگاهها نشان داد که احتمال وقوع یک سال خشک پس از یک سال خششک9 درصد است که مقادیر احتمالاتی در شرق حوضه بیشتر می باشد(بین 14 تا 75 درصد متغیر می باشد). به همین شکل احتمال وقوع یک سال نرمال پس از یک سال نرمال 37درصد و یکسال تر پس از یک سال تر 36درصد برآورد گردیده است.

جازموریان، زنجیره مارکف، خشکسالی های آینده