داود پرچمی - عضو هییت علمی گروه جامعهشناسی دانشگاه شهید بهشتی
فاطمه درخشان - دانشجوی دکتری جامعهشناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

یکی از مهم ترین چالش های پیش روی علاقه مندان به فعالیت های پژوهشی بویژه دانشجویان انتخاب موضوع علمی برای تحقیق است. بررسی و کسب شناختی کامل از یک موضوع علمی یا یک پدیده که قرار است محقق در مورد آن به کار علمی بپردازد می تواند بطور عام جامعه علمی و بطور خاص رشته تخصصی یک دانشمند را غنی سازد و به رشد آن کمک کند. انتخاب موضوع به مثابه یک فرایند پرورش دهی می باشد که در این فرایند محقق طی مراحلی که از آنها عبور می کند موضوعی بتدریج پرورانده می شود. هدف از نگارش این مقاله تشریح عواملی است که بر فرایند انتخاب موضوع علمی موثر باشد و به محقق در انتخاب موضوع یاری دهد. مهمترین ویژگی برای دستیابی به موضوع خوب وجود خلاقیت است. هوش، بصیرت، پشتکار، تمرکز و غور غرق شدن در کار و استمرار مطالعه، استقلال فکری، تفکر انتقادی و انعطاف پذیری از ویژگی افراد خلاق است. انعطاف پذیری، تفکر انتقادی و خلاق به فرد کمک می کند بتواند از میان راههای مختلف، دست به انتخاب بزند. آنچه که محقق خلاق در نظر می گیرد رفت و برگشت همزمان میان عین و ذهن است. این نوع استدلال که در آن محقق میان عین و ذهن و کل و جز رفت وبرگشتی عمل می کندAbduction نامیده می شود. ذهن و تفکر محقق باید بتواند مرتب بین تیوری ودانش علمی و مشاهدات مختلف در رفت و آمد باشد. نقطه تلاقی بین عین و ذهن جایی است که محقق با موضوعی خوب برخورد می کند. موضوع علمی خوب نیز که محقق می بایست به آن دست پیدا کند دارای ویژگی هایی است که از آن با عنوان اصالت موضوع یاد میشود. این ویژگی ها عبارتند از: بدیع بودن، مشارکت در دانش علمی، انجام پذیر بودن. بنابراین دستیابی به یک موضوع علمی درست نیازمند شرایط و مولفه هایی است که محقق با در نظر گرفتن آنها می تواند به این امر مهم دست یابد.

موضوع علمی، خلاقیت، تلاقی عین و ذهن، تفکر انتقادی