گارینه کشیشیان سیرکی - عضو هییت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحدتهران جنوب
بهنام جودی - دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحدعلوم و تحقیقات تهران

این مقاله به دنبال ارایه تحلیلی از واکنش شیخ فضل ا... نوری به مشروطه است، به این معنی که جدا از سمت گیری های مرسوم در جانب داری یا تقبیح دیدگاه شیخ فضل ا...، تلاش دارد تحلیلی از چرایی موضع او در قبال مشروطه و اصرار او بر مشروطه مشروعه داشته باشد. بر همین اساس پرسشی که در کانون نوشتار حاضر جای دارد این است که واکنش شیخ فضل ا...به مشروطه را چگونه می توان تبیین کرد فرضیه پژوهش حاضر بیان می دارد که موضع شیخ فضل ا... نسبت به مشروطه نه موضعی سیاسی، بلکه ریشه از درک عمیق او از مفروضات دینی و تباین آن با نظام مشروطه به عنوان محصول اندیشه مدرن دارد و نمودهای بارز این آگاهی را در رسایل و نامه های او به خوبی می توان نشان داد. در نتیجه برای تبیین این فرضیه، با رویکردی توصیفی - تحلیلی، نخست تمرکز خود را در مبانی نظری به طرح دو بنیاد متفاوت اندیشه دینی و نظام مشروطه با تمرکز بر قانون گذاری خواهیم گذاشت، سپس در یافته های پژوهش، با تحلیل اندیشه شیخ فضل ا... تمایز و تباین اندیشه دینی و نظام مشروطه را نشان خواهیم داد تا براساس فرضیه پژوهش بیان کنیم که موضع او نه سیاسی بلکه به شکلی عمیق و آگاهانه به شدت در دفاع از اندیشه دینی در مقابل اندیشه مدرن بوده است.

شیخ فضل ا...، مشروطه، اندیشه دینی، اندیشه مدرن