محمد فرجی وندایی - دانشجو کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه
سعیده جعفری - دانشجو کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه

انسان ها علاوه بر تامین نیازهای روزمره خود، دارای تعلقاتی نسبت به محیط زندگی خود دارند، که محیط را برای آن ها معنادار و پذیرفتنی می سازد. از معانی مهم و موثر در ارتباط با انسان و محیط که مورد توجه طراحان بوده است، حس مکان و دلبستگی به مکان می باشد. نتایج حاصل از پژوهش ها، نشان می دهد که حس مکان و دلبستگی به مکان از معیارهای ارزیابی محیط های با کیفیت بوده که ویژگی های کالبدی نظیر، فرم و روابط اجزا کالبدی با تاکید بر فعالیت های اجتماعی محیط نقش مهم و موثر در شکل گیری این مفاهیم دارا می باشد. معماران و طراحان محیطی به همراه پژوهشگران دیگر علوم تلاش کرده اند، تا کیفیت محیط طراحی خود را با رسیدن به این سطح معنایی ارتقاء دهند؛ اما نبود تعریف دقیق و مشخص از این حس و عوامل تشکیل دهنده آن از یک طرف و بی توجهی پژوهشگران به فاکتورهای کالبدی موثر بر حس تعلق از سوی دیگر، سبب ایجاد نوعی سردرگمی و بلاتکلیفی گردیده است. این مقاله چارچوبی برای مقایسه مفهوم و جایگاه حس مکان در مقابل دلبستگی به مکان را فراهم می آورد؛ و در نهایت مدلی برای نشان دادن چگونگی مقایسه مفهومی این عوامل ارایه می دهد. در تدوین از روش استدلال منطقی استفاده شده است با بهره گیری از ابزار جمع آوری اطلاعات، مطالب کتابخانه ای، اسنادی و مدارک مرتبط تلاش کرده است تا مولفه ها، اصول و مراتب مرتبط با مقیاسه مفاهیم حس مکان و دلبستگی به مکان را به اجمال مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش بصورت مدلی از عوامل کالبدی تاثیرگذار در حس تعلق به مکان در انتها ارایه گردیده است که نشان می دهد فاکتورهای کالبدی به دو دسته کلی فاکتورهای فیزیکی مکان و فاکتورهای اجتماعی مکان تقسیم شده و خود دارای ریز فاکتورهایی هستند.

تعلق به مکان، حس مکان، دلبستگی به مکان، محیط، مکان، فاکتورهای کالبدی