روحا دباغیان - دکترای معماری ، مدرس آموزشگاه عالی و غیرانتفاعی روزبهان ساری
محسن قربانی آهودشتی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، موسسه آموزش عالی و غیرانتفاعی روزبهان
سیدمحمود موسوی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، موسسه آموزش عالی و غیرانتفاعی روزبهان ساری

خط ثلث یکی از اقلام مهم خوشنویسی در هنر ایرانی و اسلامی است. این خط برگرفته و منبعث از خط کوفی است، ابن مقله بیضاوی ، ابن بواب و یاقوت درپیدایش، تکمیل ونظام مند کردن آن، نقش مهم و اساسی داشتهاند.ساختار وقابلیتهای حرکتی خط ثلث،در دو محور عمودی مانند الف ها وحرکتهای افقی مانند ی معکوس، همراه با ترکیبات پیچیده، به کمک گردش حروف مختلف، توانایی بالایی به این خط بخشیده است. این خط،حالتی ایستا، محکم و استوار دارد و سازگاری متناسبی با کتیبه نگاری دارد. از دوران ایلخانی کتیبه نگاری با خط ثلث آغاز وتا به امروز همچنان ادامه دارد.دوره ی تیموری نقطه اوج وفرازخط ثلث ودوره ی قاجار به جهت اندام،مفردات و قدرت حروف،نقطه فرود وتنزل است اما از نظر خلاقیت، تنوع رنگی وشادابی،آثار کم نظیری در این دوره خلق شدهاندل در مجموع، خط ثلث در دوره ی قاجار از اهمیتش کاسته وخط نستعلیق توسعه چشمگیری پیدامیکند کتیبه های ثلث دوره ی صفوی به جهت مصالح متنوع واز جهت اجرا،استحکام خوبی برخوردارند. این خط به دلیل کثرت بناها گسترش قابل توجهی پیدا میکند وهنرمندان طراز اولی چون علیرضا عباسی به کتیبهنگاری میپردازند.با توجه به تنوع وتکثر کتیبه ها، این مقاله بر اساس بناهای شاخص، مانند مساجد جامع و به روش توصیفی و تحلیلی به خصوصیات و تفاوتهای فنی کتیبه های ثلث در این دو دوره میپردازد

کتیبه، صفوی، قاجار، ثلث، معماری ایران