سیدجمال الدین مهدی نژاد - دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
احسان میرزابابایی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی طراحی شهری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران

تعاملات اجتماعی و مراودات شهری نیازمند بستری برای شکل گیری هدفمند می باشند. همچنین شادابی و پویایی شهر در بستر فضاهای عمومی جلوه گر خواهد شد زیرا مکان تعامل و رفتارهای شهروندی است و روح اجتماعی و تجانس اجتماعی را در خود شکل می دهد . روابط و تعاملات اجتماعی به صورت های مختلف فردی و گروهی در فضاهای شهری، یکی از ارکان تحقق افزایش سطح سرمایه اجتماعی در حوزه فضاهای عمومی شهر می باشد.در ایران یکی از حلقه های گمشده در زندگی روزمره مردم توجه به ساعات تفریح و گذران اوقات فراغت می باشد، در عین حال فضاهای موجود در شهرها از نظر وسعت یا تعداد می تواند کافی باشد ولی الگوی سازماندهی شده و هدفمند برای تبدیل آنها به یک فضای باز عمومی با توجه به پتانسیل های سرمایه اجتماعی و مشارکت مردمی وجود ندارد. این پژوهش در نظر دارد تا به بررسی موضوعاتی که در آنها فضاهای شهری، به عنوان فضایی سرمایه ساز نمود پیدا می کند، بپردازد و همچنین سعی شده است سرمایه اجتماعی را از میان زندگی شهری فضای اجتماعی و در نظریات اندیشمندانی از قبیل پاتنام و بوردیو، بررسی نماید. این پژوهش با رویکردی تحلیلی به بررسی نقش فضاهای شهری در تولید سرمایه اجتماعی می پردازد و در ادامه فضاهای شهری و سرمایه اجتماعی را در شهرسازی اسلامی- ایرانی مورد کنکاش و تحلیل قرار می دهد. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند نقش فضاهای شهری در تولید سرمایه اجتماعی را به عنوان یک کاتالیزور مشخص کرده و این مفهوم را در شهرسازی روشن کند. تدوین اصول طرحی و برنامه دهی برای الگوی طراحی فضاهای باز عمومی موجود در شهرها از اهداف این پژوهش می باشد. نمونه موردی پیشنهادی میدان تجریش تهران می باشد زیرا علاوه بر آن که دارای پتانسیل های بالا از جهات مختلف است، عنصر بازار و فضای امام زاده صالح (ع) را هم در کنار خود دارد که از نکات مورد توجه در بازتولید سرمایه اجتماعی می باشد.

الگوی طراحی، فضای باز عمومی، سرمایه اجتماعی، میدان تجریش